10.SINIF TARİH 2. ÜNİTE: DÜNYA GÜCÜ: OSMANLI DEVLETİ

1.KONU İSTANBUL'UN FETHİ

İstanbul'un Fethinin Sebepleri

• Bizans'ın Osmanlı şehzadelerini koruyarak ve kışkırtarak, taht kavgalarına neden olması,
• Bizans'ın Osmanlı'ya karşı düzenlenen Haçlı seferlerini teşvik etmesi,
• Osmanlı toprak bütünlüğünü bozan bir konumda olması
• İstanbul'un boğaza hâkim bir konumda olması ve bu yüzden Karadeniz Akdeniz suyolunun anahtarı konumunda olması.
• Hz. Peygamberin övgüsüne kavuşabilmek.

Osmanlıların Fetih İçin Yaptığı Hazırlıklar

• Bizans'a denizden gelebilecek yardımı önlemek amacıyla Anadolu Hisarı'nın karşısına Rumeli Hisarı'nı (Boğazkesen) yaptırdı.
• Bizans'a Balkanlardan gelebilecek muhtemel Haçlı yardımını önlemek için sınır boylarına akıncı birlikleri gönderdi.
• Surlara karşılık, şâhi adı verilen büyük toplar döktürdü.
• Haliçteki zincire karşılık gemileri karadan yürüterek Haliç'e soktu.
• İstanbul, 53 günlük bir kuşatmadan sonra 29 Mayıs 1453'te fethedildi.

İstanbul'un Fethini Kolaylaştıran Nedenler

• Bizans ordu ve donanmasının zayıf oluşu,
• Kuşatma sırasında Avrupa'dan yardım alamaması.

Not:Bizans kuşatma sırasında sadece Venedik ve Cenevizlilerden yardım alabilmiştir.Cenevizliler kuşatma sırasında ticari kaygılarından dolayı hem Osmanlılara, hem de Bizans'a yardım etmişlerdir.

İSTANBUL'UN FETHİNİN SONUÇLARI

İstanbul'un Fethinin Dünya Tarihi Bakımından Sonuçları

• Venedik ve Ceneviz ticareti olumsuz yönde etkilenmiştir.
• Bin yıllık Bizans imparatorluğu tarihe karışmıştır.
• Ortaçağ kapanmış, Yeniçağ başlamıştır.
• İstanbul'dan kaçan Bizanslı bilim adamları Avrupa'da Rönesans ve Reform hareketlerinin başlamasında etkili olmuşlardır.
• Feodalite (derebeylik) sistemi çözülmeye başlamıştır.

İstanbul'un Fethinin Türk Tarihi Bakımından Sonuçları

• Osmanlı Devleti Yükselme dönemine girmiştir.
• Başkent Edirne'den İstanbul'a taşınmıştır.
• Osmanlı toprak bütünlüğü sağlanmıştır. Osmanlı'nın Anadolu-Rumeli geçişi kolaylaşmıştır.
• Osmanlı toprakları arasında sürekli sorun çıkaran bir fitne yuvası ortadan kaldırılmıştır.
• Karadeniz-Akdeniz deniz ticaret yolunun denetimi Osmanlılara geçmiştir.
• Osmanlı Devleti İslam dünyasında haklı bir şöhret ve itibara kavuşmuştur.

ASKERİ VE SİYASİ GELİŞMELER (1454–1480)

• Sırbistan'ın Fethi (1459)
• Eflak'ın Osmanlılara bağlanması (1462)
• Bosna — Hersek (1463-1465)
• Boğdan'ın Osmanlılara bağlanması (1476)
• Arnavutluk'un Fethi (1479)
• 1459'da Cenevizliler'den Amasra alınmıştır.
• 1460'da Candaroğulları'ndan Sinop alınmıştır.
• 1461'de Trabzon Rum İmparatorluğu'na son verilmiştir.
• 1466'da Karamanoğulları'ndan Konya ve Karaman alınmıştır.
• 1473'de Akkoyunlular'la Otlukbeli Savaşı yapılmıştır.
• Otlukbeli Savaşı (1473) Sebepleri
• Fatih'in Trabzon'u ele geçirmesi
• Karamanoğulları beylerinin Uzun Hasan'a sığınması
• Uzun Hasan'ın kendisini Timur gibi görmesi
• Her iki hükümdarın da Anadolu'ya hâkim olmak istemesi
• İki hükümdarda da cihan hâkimiyeti düşüncesi olması
• Akkoyunlular'ın Tokat'ı yağmalamaları
• Savaşta teknik üstünlüğe sahip olan Osmanlılar galip gelmiş, Akkoyunlular yıkılış sürecine girmişler ve Osmanlı için bir tehlike olmaktan çıkmışlardır. Doğu Anadolu toprakları Osmanlı nüfuzu altına girmiştir.
• Fatih'in Anadolu'daki faaliyetlerinin temel sebebi Anadolu Türk birliğini sağlamak istemesidir.
• Ege Adalarının Fethi
• Limni, Eğriboz, Taşoz, Semadirek, İmroz, Midilli gibi adalar fethedildi.
• Rodos'un Kuşatılması
• RodosAdası, Sen-Jan (Saint-Jean) şövalyelerinin elindeydi.
• Bunlar, ege'de korsanlık yapıyor, Osmanlı Devletini huzursuz ediyorlardı. Mesih Paşa tarafından kuşatıldı, ama alınamadı (1480).
• Osmanlı–Venedik Savaşları (1463–1479)
• Fatih'in gerçekleştirdiği faaliyetler Venedik'in ticaretine zarar vermiş özellikle denizlerdeki ve Balkanlar'daki fetihler 16 yıl süren savaşlara sebep olmuştur.
• Karada genellikle Osmanlılar, deniz de ise genellikle Venedikliler üstün gelmiştir.
• 1479'da yapılan İmtiyazIar Antlaşması'na göre;
• Her iki taraf aldıkları yerleri geri verecek
• Kroya ve İşkodra kaleleri Osmanlılar'da kalacak
• Arnavutluk, Mora, Dalmaçya kıyılarının bir kısmı Venediklilere bırakılacak
• Venedikliler yıllık vergi ve savaş tazminatı ödeyecektir.
• Buna karşılık;
• Venedikliler Istanbul'da balyoz (elçi) bulundurabilecekler.
• Venedikliler Osmanlı sularında serbestçe ticaret yapabilecekler
• Osmanlı ülkesinde yaşayan Venedikliler'in davalarına kendi hâkimleri bakacak.
• Venedik bayrağı taşıyan gemilere saldırılmayacaktır.
• İlk imtiyazlar (kapitülasyonlar), Fatih tarafından ticareti geliştirmek ve Hıristiyan birliğini parçalamak amacıyla Venediklilere verildi.
• Kırım'ın Fethi
• Kırım'ın fethiyle Karadeniz ticaret yolları denetim altına alınmış, bu durum coğrafi keşiflere sebep olmuştur. Ayrıca Karadeniz bir Türk gölü haline gelmiştir (1475).
• Yunan Adalarının Fethi
• Kefalonya, Ayamavra, Zenta adaları fethedildi (1479).
• Otronto'nun Fethi
• Gedik Ahmet Paşa komutasındaki donanma, Italya'nın Otranto kalesi fethetmişse de (1480), Fatih'in ölmesiyle başlayan taht kavgaları yüzünden gerekli yardım yapılamadığı için tekrar kaybedilmiştir.
• Fatih'in Fetih Stratejisi
• Karadeniz ticaretine egemen olmak,
• Anadolu Türk birliğini sağlamak,
• Anadolu'da faaliyet gösteren devletleri etkisiz kılmak,
• Ege ve Akdeniz ticaretine egemen olmak,
• Bizans'ın yeniden dirilmesini önlemek,
• Katolik Roma'yı ele geçirmek.
• Cem Sultan Olayı
• Fatih'in ölümünden sonra çocukları Cem ve Bayezit arasında taht kavgası başladı.
• Cem Sultan II. Bayezit'a karşı Memlûkler'in de kışkırtmasıyla birkaç kez taht mücadelesine girişmişse de mağlup olarak Rodos şovalyelerine sığınmış ve onlar tarafından papaya götürülmüştür.
• Böylece olay, uluslararası bir sorun haline gelmiştir.
• Cem Olayının Sonuçları ve Osmanlı Devletine Etkileri
• Cem'in Hıristiyanların eline geçmesi, batılı devletlerin Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmasına neden olmuştur.
•  
• Osmanlıların batıdaki fetihlerinin durmasına neden olmuştur.
• Cem Sultan'ın Memluklere sığındığı dönemde bu devlet tarafından padişah gibi karşılanıp, himaye görmesi, Osmanlı-MemICık ilişkilerinin daha da bozulmasına sebep olmuştur.
• Papa'nın bakım masrafı diye yüklü miktarda para alması Osmanlı maliyesini zayıflatmıştır.
• Bu olay, II. Bayezit'in Safevi tehlikesine karşı gereken önemi vermemesine neden olmuştur.
• Bu olaydan dolayı Endülüs Emevileri'ne gereken yardım yapılamamıştır.
• II. Bayezit döneminin sönük geçmesine sebep olmuş,
• Papa ve Avrupa tarafından baskı unsuru olarak kullanılmıştır.

OSMANLILARDA YÖNETIM

Merkezi Yönetim

Saray

• Padişahlar sarayda hem hayatını devam ettirmiş hem de devleti yönetmiştir.
• Fatih döneminde Istanbul'un fethi ile Topkapı Sarayı yapılmıştır.
• Saray, sadece yönetim ve askerlik açısından değil, Osmanlı edebiyatı, sanayi, ekonomik ve sosyal hayatı bakımından da geniş teşkilatlı bir merkez olmuştur.

Osmanlı Saray Teşkilatı

• Osmanlı sarayı, genel olarak üç bölümden oluşurdu.
• Enderun ve Birun…
• Bâbüssaade ise bir ara bölümdür ve genelde törenlerin yapıldığı bir alandır.

Enderun Odaları

Has Oda

• Kırk kişilik padişahın günlük hizmetinde bulunan bir odadır. Bu odada görevliler;

Has Odabaşı: Bu görevlilerin başıdır.

Silandar: Padişahın silahlarıyla ilgilenirdi. 

Çuhadar: Padişahın dış giyimiyle ilgilenirdi. 

Dülbentçi:Padişahın iç giyimiyle ilgilenirdi. 

Rikabdar: Padişahın ayakkabılanyla ilgilenirdi.

Hazine Odası

• Padişahın özel eşyalarıyla ve hazinesiyle ilgilenirlerdi Kiler Odası
• Sofra hizmetiyle görevli olanların kaldığı odalardır. Seferli Odası
• Müzisyen, berber gibi görevlilerin bulunduğu odadır.

Harem

• Padişahın özel hayatının geçtiği, eş ve çocuklarının yaşadığı bölümdür.

Birun

• Sarayın dış bölümüdür, devlet işlerinin yürütüldüğü kısımdır.

Görevliler

• Yeniçeriler: Kapıkulu Ocağı'nın yaya askerleridir.
• Altı bölük Halkı: Kapıkulu Ocağı'nın atlı askerleridir. Altı kısımdır.
• Topçular
• Cebeciler
• Mehterler
• Müteferrikalar

Başkent

• Devletin merkezi İstanbul'du.
• İstanbul, Dersaâdet, Asitâne, Bab–ı Aliyye, Belde–i Tayyibe isimleriyle anılırdı.
• Osmanlı Devleti, merkeziyetçi bir yapıya sahipti.
• Merkezde padişah ve ülkenin yönetildiği saray teşkilatı bulunurdu.
• Devletin merkezi olan Istanbul'da bulunan saray; merkez ve taşra birimlerinin bağlı olduğu yerdi.
• Padişahlar, Fatih döneminden itibaren cülus töreniyle tahta çıkarak kılıç kuşanırlardı.

Padişah

• Padişah, ülkeyi mutlak yönetme gücüne sahipti. Son söz kendilerine ait olsa da, yönetime dair bazı yetkilerini, devlet adamlarına vermişlerdir.
• Padişahın çıkardığı kanunlar, şeri ve örfi kanunlara uymak zorundaydı.
• Padişahlar, çıkardıkları kanunnâme, ferman ve beratlarla örfi hukuku yönlendirebilirdi. Ama bunlar, asla İslam hukuk sistemine çelişmemek zorundaydı.
• Padişah, hem devlet başkanı, hem ordunun başkomutanı, hem de hükümetin başıydı.

Padişahların Görevleri

• Üst kademe devlet memurlarını atamak,
• Savaşa ve barışa onay vermek,
• Orduyu komuta etmek,
• Ülkesini adaletle yönetmek,
• Halkın refah ve mutluluğunu sağlamak,

Divan-ı Hümayun

Kuruluşu

• Osmanlı Devletinde merkezi teşkilatın en önemli kurumu Divan-ı Hümayun'dur.
• Devletin en önemli askeri, siyasi, ekonomik ve sosyal meselelerinin görüşüldüğü en yüksek karar ve yönetim ku­ruludur.
• Divan-ı Hümâyun, Orhan Bey döneminde kurulmuş, son şeklini ise Fatih döneminde almıştır.
• Padişah başkanlığında, o bulunmadığı zaman veziriazam başkanlığında devlet merkezi (başkent) veya hükümdarın bulunduğu yerde toplanırdı. Devlet işlerinin en son karar organı burası idi.
• Her ne kadar divan kararları uygulanmışsa da yine de son söz padişahındır. Bu yönüyle divan bir danışma organı durumuna gelmiştir.
• Divanda devletlerarası ilişkiler görüşülür. Halkın şikayetleri dinlenir ve bazı davalara bakılarak onlar karara bağlanırdı.
• Divanda görüşülen ve alınan kararlar "Mühimme Defterleri"ne yazılırdı.
• Divan haftanın her günü sabah erkenden toplanmakta ve Padişah başkanlık etmekte idi. Divan görüşmeleri öğle vaktine kadar devam ederdi.
• Fatih, divan başkanlığını veziriazam'a bırakarak görüşmeleri kafes (kasr-ı adl) arkasından izlemeye başladı. Böylece divan üyeleri görüşlerini serbestçe söyleyebilmeye başlamışlardır. Bu uygulama ile sadrazamlık mevkiinin önemi artmış ve güçlenmesine sebep olmuştur.
• Veziriazamlar, görüşmelerini kendi konaklarında ikindi namazından sonra toplanan ikindi divanındagörüşürlerdi.
• Divanda halkın din, dil, mezhep, cins ve statüsüne bakılmaksızın Osmanlı ülkesinde yaşayan herkesin başvurusu dikkatle görüşülürdü. Divan kararlan kesindi ve değiştirilmesi mümkün değildi.

Divan–ı Hümayun Üyeleri

Divan üyeleri, üç kısımdır.

1.Seyfiye (Askeri Bürokrasi)

(Sadrazam, vezirler, kazasker, nişancı, defterdar, yeniçeri ağası, kaptan-ı derya)

2.İlmiye (Din, Eğitim ve Hukuk Bilginleri Bürokrasisi)

(Müftü, şeyhülislam, kadılar, müderrisler)

3.Kalemiye (Sivil Bürokrasi)

(Defterdar ve Nişancı'ya bağlı katipler ve kalemler)

DİVAN-I HÜMAYUN TOPLANTISI

Padişah

• Padişahlar İstanbul'un fethine kadar divanın tabii üyesi ve başkanıdır.
• Fatih devrinde, divanda üyelerin görüşlerini daha rahat söyleyebilmesi amacıyla "kafes sistemi" getirilmiştir.
• Yeni sistemle padişahlar divan toplantılarına katılmamış, ancak dilediklerinde kafes arkasından toplantıyı takip etmişlerdir.

Vezir–i Azam

• Devlet işlerini padişah adına yöneten hükümet başkanına veziriazam veya sadrazam denilirdi.
• Devletin en yüksek rütbeli memurudur.
• Padişah adına mutlak vekil sayılırdı. Sadrazamın sözü ve yazısı padişahın fermanı ve iradesi kabul edilirdi. Padişah olmadığı zamanlarda divana başkanlık yaparlardı.
• Osmanlı Devleti'ndeki tayinler ve görevden almalarla, terfi ve ilerlemelerde birinci derecede sorumlu idi.
• Padişahlar sefere çıkmadığı zamanlarda, veziriazamlar başkomutan vekili olarak sefere çıkarlar kendilerineserdar–ı ekrem unvanı verilirdi.
• Veziriazam padişahın mührünü de taşırdı. Çok önemli bir özrü olduğunda veya sefere çıktığında yerine sadaretkaymakamı denilen vekili bakar ve divana başkanlık ederdi.

Vezirler

• Vezir sayısı ikiye çıkınca bunlardan biri veziriazam yapıldı. Diğer vezirde divana katıldı fakat yetkisi geniş değildi.
• Zamanla vezir sayısı arttı. Fatih döneminde dört kişi oldu.
• Vezirler yalnız merkezde değil taşra örgütünde de görevlendiriliyordu. Bugünkü devlet bakanlarına benzerdi.

Kazasker

• Divanda büyük davalara bakardı. Şer'i ve örfi konularda görüşü alınırdı.
• Kendi bölgelerinde kadı ve müderrisleri atama veya görevden alma işlerine bakardı.(İstanbul, Bursa ve Edirne kadılarını sadrazam atardı.)
• Adalet, eğitim, kültür ve diyanet işlerine bakarlardı.
• Murat döneminde kurulmuştur.
• Fatih döneminde ise Anadolu ve Rumeli kazaskeri olarak sayısı ikiye çıkarıldı.
• Rumeli kazaskeri protokol bakımından daha önce gelirdi. Divanda rütbe bakımından vezirlerden sonra gelirdi.

Defterdar

• Devletin gelir ve giderleri ile bütçelerini hazırlardı. Divanda mali işlere dair görüşünü belirtirdi.
• Fatih'ten sonra sayıları giderek artmıştır. Rumeli defterdarı baş defterdar olarak anılırdı.

Nişancı

• Padişahın, sancak beylerine, beylerbeyine ve hükümdarlara gönderdiği ferman ve beratlara padişahın imzası olan tuğra çekerdi.
• Devletinin kanunlarını çok iyi bilirdi. Yeni çıkartılan kanunların usulüne uygun olarak tertip ve tanzimini yapardı.
• Divanda alınan kararları usulüne uygun olarak yazmak, padişaha ve sadrazama gelen mektupları tercüme ettirerek bunlara cevap hazırlamak görevleri arasında idi.
• Divandaki görevleri dışında toprakların dirliklere (Has, Zeamet, Tımar) dağıtılmasını sağlardı.
• Ülkenin tapu ve kadastro işlerini düzenlerdi.

Reisülküttap

• Divandaki kâtiplerin şefi olan reisülküttap nişancıya bağlıydı.

Kaptan-ı Derya

• Osmanlı devletini ilgilendiren denizlerdeki bütün işlerin sorumlusu ve Donanmay-ı Hümayun'unbaşkomutanıdır.
• Kendi sorumluluğuna giren davalara da bakardı. İstanburda bulunduğu zamanlarda kendisini ilgilendiren konularda divan toplantılarına katılırdı.

Yeniçeri Ağası

• Vezir olan Yeniçeri Ağaları divanın daimi üyesiydi. Ancak vezir olmayan Yeniçeri Ağalan ise ihtiyaç duyulduğunda görüşmelere katılarak gerekli bilgi ve görüşünü divana arz ederdi.

Şeyhülislâm (Müftü)

• 15. yüzyılda divan'ın doğal üyesi değildi. Ancak yaptığı işler bakımından padişahın en önemli yardımcılarından biriydi Şeyhülislam. Divanda alınan kararların İslam dinine uygun olup olmadığı konusunda fetva verirdi.

İstanbul'un Yönetimi

• Fatih zamanından itibaren devletin merkezi İstanbul oldu.
• Padişah, sadrazam, şeyhülislam ve tüm merkez örgütü buradadır.
• Başkent olmasından dolayı İstanbul'un yönetimi ayrıca düzenlenmişti.
• Şehrin genel düzen ve güvenliği doğrudan sadrazamın sorumluluğundaydı.
• Sadrazam, sefere çıktığında İstanbulla ilgilenmek üzere bir Sadaret Kaymakamı bırakırdı.
• Şehrin güvenliği, yeniçeri ağası, subaşı ve asesbaşı tarafından sağlanırdı.
• Belediye hizmetlerinden şehremini, adalet işlerinden taht kadısı sorumluydu.
• Sivil kuralları çiğneyen yeniçeriler ve diğer askerler arasında düzeni Muhzır Ağa sağlardı.
• İstanbul'daki her türlü ticaret faaliyetlerinin denetlenmesi muhtesibin göreviydi.
• Yapılacak binaların mimarbaşı tarafından onaylanması gerekirdi.

Taşra ve Eyalet Yönetimi

• Osmanlı Devleti'nde başkentin dışındaki tüm topraklar taşra olarak adlandırılmıştır.
• Taşra teşkilatının temelini tımar sistemi oluşturmaktaydı.
• 15 ve 16. yüzyıllarda güçlü bir şekilde uygulanan tımar sistemi, ekonomik yapıyı, askeri teşkilatı ve vergi düzenini de sağlamıştır.
• 16. yüzyılda büyük bir devlet haline gelen Osmanlı Devleti, topraklarını yönetim birimlerine ayırdı.
• Osmanlı Devletinde taşra idaresi; köy, kaza, sancak, eyalet şeklinde teşkilatlanmıştır.
• Bu taksimat sadece idari değil, aynı zamanda askeri idi.
• Köylerde yönetici köy kethüdâsı idi. Güvenlik işlerine yiğitbaşı bakardı.
• Kasabalarda kadılar yöneticilik yapardı. Kazaların güvenliğinden subaşı sorumluydu.
• Sancakları da sancak beyi idare ederdi.

Beylerbeyi

• Eyaletleri yöneten, hükümdarın temsilcisidir.
• Beylerbeyi, Paşa Sancağı denilen vilayet merkezinde otururdu.
• Anadolu Beylerbeyliği'nin merkezi Kütahya, Rumeli Beylerbeyliği'nin merkezi Manastır idi.
• Sınırlar genişledikçe beylerbeyliklerinin sayısı da artmıştır.
• Beylerbeyi, kendi oluşturduğu divanda bölgesindeki meseleleri görüşürdü.
• Savaş zamanında, emrindeki sancak beylerini ve tımarlı sipahileri alarak emredilen yerde orduya katılmak zorundaydı.
• Osmanlı Devletinde eyaletler üç gruba ayrılmıştır:

1. Salyaneli Yıllıklı) Eyaletler

• Tımar sisteminin uygulanmadığı eyaletlerdir.
• Toplanan vergiyle eyaletlerdeki görevlilerin maaşları ödenir, kalan bölüm hazineye gönderilirdi.
• Trablusgarp. Tunus, Cezayir, Mısır, Bağdat, Yemen ve Habeş eyaletlerinde bu sistem uygulanmıştır.

2. Salyanesiz (Yıllıksız) Eyaletler

• Tımar sisteminin uygulandığı eyaletlerdir.
• Toprakları, has zeamet ve tımarlara ayrılmıştı.
• 16. yüzyılda
• Rumeli; Bosna. Temaşvar, Budin, Eğri,
• Anadolu; Zülkadriye, Trabzon, Şam, Halep, Hakka, Diyarbakır, Van, Kars. Kıbrıs ve Kefe eyaletlerinden oluşuyordu.

3. Özel Yönetimi Olan Eyaletler

• İç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne bağlıydılar.
• Yöneticileri padişah tarafından bölgenin ileri gelenleri arasından atanırdı.
• Kırım Hanlığı, Eflak, Boğdan, Erdel ve Hicaz, Rakuza ve Sakız cumhuriyetleri bu statüye dâhildi.
• Yıllık belli bir miktar vergi verirlerdi. Savaş zamanı yardımcı kuvvet olarak asker göndermek ile yükümlüydüler.
• Kırım Hanlığı ve Hicaz Emirliği vergi vermezdi.
• Hicaz Emirliği, şerif adı verilen peygamber soyundan gelen kişilerce yönetilirdi.
• Hicaz Emirliği'nin savaş zamanı asker gönderme yükümlüğü yoktu.

Taşra Yönetimindeki Diğer Görevliler

• Taşra yönetimindeki beylerbeyi veya sancakbeyi kadı ikilisinin yönetimi altında halkın sosyal ve ekonomik faaliyetlerinin yürütülmesi için birçok görevli bulunuyordu.
• Padişah tarafından görevlendirilen bu kişiler hazineden maaş almazlar, reayadan gördükleri hizmete karşılık kanunlarda belirtilen vergi, resim ve harçları alırlardı.
• Böylece resimler toplanır ve verginin alınmasına neden olan görevler yerine getirilirdi.
• Taşrada muhtesip, kapan eminleri, beytülmal emini ve gümrük eminleri gibi görevliler bulunuyordu.

2. OSMANLILARDA ASKERİ TEŞKILAT

• Osmanlı Ordusu, kara ve deniz kuvvetleri olmak üzere ikiye av–diyordu.
• Lağımcılar: Tünel kazar, fitil döşeyerek kaleleri yıkarlardı.
• Humbaracılar: El bombası ve top mermisi yapımı ve kullanımını gerçekleştirirlerdi.
• Deliler: Sınır boylarında düşmanla ilk çarpışan birliklerdir.
• Sakalar: Ordunun su ihtiyacını karşılayan birliklerdir.
• Sipahiler: Hükümdarın sağında bulunarak sefere giderlerdi.
• Silahtar: Hükümdarın solunda bulunurlardı. Savaş meydanında Sipahla beraber padişahın çadırını korurlardı.
• Sağ Ulufeciler ve Sol Ulufeciler: Savaşta saltanat Sancaklarını korurlardı
• Sol Garipler ve Sağ Garipler: Ordu ağırlıklarını, sancaklarını ve hazineyi korurlardı.
• Yardımcı Birlikler: Osmanlı Devleti'ne bağlı beylik ve devletlerin orduları idi.
• Osmanlı donanması ilk büyük gelişmeyi Fatih Dönemi'nde göstermiş, bu dönemde Istanbul'un fethedilmesi amacıyla 400 parçalık bir donanma kurulmuştur. Osmanlı Devleti bu donanmayla Karadeniz ve Ege Denizi'nde diğer uluslara üstünlük sağlamıştır.
• Osmanlı donanması, II. Bayezid ve Yavuz dönemlerinde de gelişme göstermiştir.

3. OSMANLI'DA EĞITIM

Osmanlı Eğitiminin Hedeflediği İnsan Tipi

• Osmanlı devlet anlayışında eğitimin hedefi; itaatkâr, hoşgörülü, sorumluluklarını bilen, kanunlara uyan, başkalarına saygılı, çevresine yararlı kişiler yetiştirmekti.
• Eğitim; devlet okulları, esnaf örgütleri, camiler, tekke ve zaviyelerde verilirdi.
• Tüccarlar ve gezici halk şairleri de haber taşıma özelliklerinden ötürü eğitim sisteminin birer parçası durumundaydılar.

Osmanlı Devleti'nde Örgün Eğitim Kurumları

• Sıbyan Mektepleri
• Medreseler
• Acemi Oğlanları Ocağı
• Yeniçeri Ocağı
• Enderun Mektebi

Mesleki Eğitim

• Osmanlı Devleti'nde esnaf teşkilatı birer eğitim kurumu olarak kabul edilir.
• Selçuklulardaki Ahilik, Osmanlılarda lonca teşkilatı adıyla devam ettirildi.
• Lonca teşkilatına alınanlar, mesleki eğitimlerini tamamlayarak çırak, kalfa ve usta olurlardı.
• Ustalık belgesi almaya icazet denirdi. İcazet alanlar işyeri açabilirdi.

Saray Eğitimi

• Topkapı Sarayı, sadece devletin yönetildiği bir yer değildi. Tecrübeli devlet adamlarının yetiştirilmesinden hanedan üyelerinin eğitilmesine kadar birçok yönü olan büyük bir okuldu.
• Sarayda eğitim verilen kurumlar; enderun, harem ve şehzadegân mektebidir.

Enderun

• Enderun Mektebi'nin tam kuruluşu Fatih döneminde gerçekleşmiştir.
• Devşirme sistemiyle toplanan çocuklar, burada iyi bir Müslüman, güvenilir ve nitelikli bir devlet adamı veya usta sanatkar olarak yetiştirilirdi.
• Eğitim koğuş odalarında verilirdi. Bu odalar; Büyük Oda, Küçük Oda, Doğancılar Odası, Seferli Odası, Kiler Odası, Hazine Odası ve Has Oda'dır. Her odanın eğitimi, öğrencinin kabiliyetine göre bir ya da iki yıldır.
• Enderun'da askeri eğitimden musıki eğitime dek farklı alanlarda dersler verilmiştir.
• Başarılı olanlar İç Oğlan olarak saraya alınır, burada matematik, tarih gibi konularda üst seviyede eğitim görürlerdi.
• Spor eğitimi alırlar, mutlaka bir sanat dalında uzmanlaşırlardı.
• Padişahın özel hizmetinde bulunan bu öğrenciler çıkma usulü denen uygulama ile birunda veya taşra da yönetici olarak görevlendirilirdi.
• Enderun'dan pek çok vezir, sadrazam ve devlet adamı yetişmiştir.

Harem

• Haremde padişahın eşleri, çocukları ve câriyeleri yaşardı.
• Padişahın yaşadığı bölüme Hünkâr Dairesi denirdi.
• Harem, aynı zamanda okul niteliğindeydi.
• Hareme alınan câriyeler, kalfaların sıkı disiplini altında eğitimden geçirilirdi.
• Bu câriyeler, yeteneklerine göre müzik, resim, edebiyat, örgü gibi dersler alır, dini bir eğitimden de geçirilirlerdi.
• Zama zaman sarayda, saz dersleri verilirdi.
• Harem halkı, günlerini kitap okumakla, özellikle tarih okumakla geçirirdi.
• Ayrıca, şehzâdeler saraydaki şehzâdegân mektebinde ilköğrenimlerini görürlerdi.

Askeri Eğitim

• Kapıkulu ordusunun içinde birçok ocak bulunurdu. Her ocak kendi eğitimini verirdi.
• Acemi ocağına alınan devşirmeler, Türk-İslam geleneklerine göre yetiştirilir, Yeniçeri ocağına alınırlardı.
• Yeniçeriler, her an savaşa hazırdılar.
• Tophane: Top döküm ve yapımı ile ilgili askeri sanat mektebidir.
• Humbarahane: Havan topu ve el bombası yapan askeri sanat mektebidir.
• Tüfekhane: Tüfek yapımı ve bakımı ile ilgili askeri sanat mektebidir.
• Kılıçhane: Kılıç ve kesici silahların yapımı ile ilgili askeri sanat mektebidir.
• Mehterhane: Askaeri mızıka mektebidir.
• Padişahların zaman zaman düzenlediği sürek avı da bir çeşit savaş eğitimidir.
• Fatih zamanında denizciliğe önem verilmiş, önemli denizciler yetişmiştir.
• Kanuni döneminde, özellikle Barbaros Hayreddin Paşa'nın Osmanlı hizmetine girmesiyle, denizicilik oldukça ilerlemiştir.
• Tersane gemicilerin yetiştirilmesini sağlayan bir kurumdu. Azap ve leventler burada eğitilirdi.

Medrese Eğitimi

• Medrese, ders verilen yer demektir.
• Osmanlı Devleti'nde eğitim ve öğretim sisteminin temel kurumu medresedir.
• Osmanlı toplumunda müftü, kadı (yargıç), müderris, astronomlar, matematikçiler, doktorlar vs. medreselerde yetişiyordu
• Medreselerde öğrencilerin bütün ihtiyaçları bağlı oldukları vakıflar tarafından karşılanıyordu.
• Zamanla yükselerek çeşitli makamlara gelen ve medreselerde yetişen bilim adamları, kadılar, müftüler, müderrisler ilmiye sınıfını oluşturmuştur.
• Medreseler, çeşitli derece ve kademelere ayrıldıkları gibi öğretim alanlarına göre de kendi aralarında uzmanlaşmışlardır. Medreseler arttıkça bunların dereceleri ve sınıflarının belirlenmesi gerekiyordu.
• Medreselerde ilk teşkilat Fatih Dönemi'nde Sahn-ı Seman medreselerinin kurulmasıyla yapılmıştır.
• Kanuni döneminde medrese eğitimine büyük önem verildi.

Dini Kurumlardaki Eğitim

• Osmanlı Devleti'nde halkın eğitim aldığı kurumlar; cami, tekke ve zaviyelerdir.
• Bu yerler sadece ibadet mekânları değil, aynı zamanda birer kültür merkezi durumundaydı.
• Mahalle mektepleri, ya caminin içinde ya da yanındaydı.
• Buralarda, Kur'an, hadis, tefsir, hat ve tezhip dersleri verilir, sohbetler düzenlenirdi.
• Her eğitim kurumunda mutlaka dini eğitimin verilmesine dikkat edlirdi.

Coğrafi Keşifler

Feodalite (Derebeylik):

• Ortaçağ Avrupası'nın kendine özgü sosyal ve siyasi bir yönetim biçimidir.

Feodalitenin Ortaya Çıkışı

• Kavimler Göçü sırasında barbar kavimlerin saldırıları karşısında kraldan bekledikleri yardımı alamayan soylular
  kendilerini korumak için, parayla savaşçılar tuttular, şato ve kaleler yaptırarak kendi yönetimlerini oluşturdular.

Feodalitenin Zayıflamasının Sebepleri:

• Haçlı Seferleri sırasında sefere katılan soyluların çoğunun ölmesi, diğerlerinin de zayıflaması.
• Coğrafi keşifler sırasında zenginlik ölçüsünün topraktan, paraya dönmesi derebeylerinin gücünü zayıflattı.
• Ateşli silahlar ve İstanbul'un fethi sırasında topların şatoları ve surları yıkacak şekilde geliştirilmesi.
• İngiltere ve Fransa'daki iç savaşlar.

1300–1600 Yılları Arasında Avrupa'da Önemli Olaylar

• Yüzyıl Savaşları >1337-1453 yıllarında İngiltere ile Fransa arasında yaşandı.
• Çifte Gül Savaşları >İngiltere'de derebeyleri arasında yapıldı.
• Endülüs'te Katliam >1492'de İspanya'daki Müslümanlar yok edildi.

Teknolojik Gelişmeler

• 15. yüzyıldan sonra Avrupa'da bilim ve teknolojide önemli gelişmeler oldu. Bu gelişmeler Avrupa'nın siyasi, sosyal ve ekonomik yapısını önemli ölçüde etkilemişlerdir. Bu gelişmeler şunlardır:
• Barut ve top: Derebeylik yönetiminin yıkılmasında önemli bir yeri vardır.
• Matbaa: Avrupalılar, kağıdı Endülüs Müslümanlarından öğrenmişlerdir.
• Bugünkü matbaayı ise Jan Koster icat etmiştir.
• Jan Gutenberg ise bu matbaayı pratik ve kullanışlı hale getirmiştir.
• Matbaanın bulunması ile insanlık, Ortaçağ düşüncesinden kurtuldu. Hümanizm, Rönesans ve Reform hareketleri ortaya çıktı.
• Pusula: Coğrafi Keşiflerin başlamasında önemli bir rolü olmuştur.

Coğrafi Keşiflerin Sebepleri

Siyasi Sebepler

• Feodalitenin yıkılmasından sonra ortaya çıkan güçlü krallıklar, ticari alanda da birbirleriyle rekabete başladılar. Amaçları, Çin ve Hindistan gibi zengin ülkelere ulaşmaktı.

Jeopolitik Sebepler

• Osmanlı Devleti'nin bütün önemli alanlara sahip olması Avrupalıların yeni yerler bulmak istemelerine sebep oldu. Sosyal ve Ekonomik Sebepler
• Avrupa'daki siyasi ve dini mücadeleler bazı insanların yerleşebilecekleri yeni topraklar aramalarına sebep oldu. Ayrıca Çin ve Hindistan'a doğrudan ulaşarak buradaki mallara daha ucuza sahip olmak istiyorlardı.

Keşifler

Amerika'nın Keşfi (1492)

• Amerika'yı Hindistan'a ulaşmak isteyen Kristof Kolomb keşfetti. Buranın yeni bir kıta olduğunu ise 1507 yılında Amerigo Vespuci bildirdi.

Hindistan Yolu'nun Bulunması (1498)

• 1487 yılında Bartelmi Diyaz Ümit Burnu yolunu, 1498'de de Vasko dö Gama Hint Deniz Yolunu buldu.

Dünyanın Dolaşılması

• Macellan adındaki bir denizci 1519 yılında dünyanın çevresini dolaşmak için denize açıldı.
• Yolculuk esnasında ölümü üzerine yola ikinci kaptan Del Kano devam etti. 1522 yılında biten yolculuk sonunda dünyanın yuvarlak olduğu anlaşıldı.

Coğrafi Keşiflerin Sonuçları

• Coğrafi keşiflerin en önemli sonucu sömürge imparatorluklarının doğmasıdır.
• İngiltere, Fransa, Hollanda ve İspanya gibi devletler kurdukları sömürge kolonileri sayesinde ihtiyaçları olan hammaddeyi ucuza almışlardır.
• Dünya ticaret yollarının değişmesi sonucu Akdeniz, ticaretteki önemini kaybetmiş, baharat ve ipek yolları kullanılamaz hale gelmiştir.
• Amerika kıtasının kıymetli madenleri, altın ve gümüş ile pek çok hammadde Avrupa'ya gelmiş böylece Sanayi İnkılabının doğması için ortam oluşmuştur.
• Ticaretle uğraşan burjuva sınıfı zenginleşmiş buna karşılık toprak sahibi soyluların önemi azalmıştır.
• Rönesans ve Reform hareketlerinin ortaya çıkmasına sebep oldu.

Keşiflerin Osmanlı Devleti'ne Etkileri

• Akdeniz ticareti önemini kaybetti.
• İpek ve baharat yolları eski canlılığını kaybetti.
• Amerika'dan gelen altın ve gümüşün Osmanlı ülkesine girmesi paranın değer kaybetmesine yol açtı.
• Böylece mal ve eşya fiyatları arttı.
• Devlet, bunu karşılamak için yeni vergiler koydu.
• Bu durum ayaklanmaların çıkmasına yol açtı.

RÖNESANS

• Rönesans, yeniden doğuş anlamına gelmektedir.
• 15. ve 16. yüzyıllarda Avrupa ülkelerinde görülen bilim, edebiyat, düşünce ve güzel sanatlar alanlarındaki gelişmelere rönesans denir.
• Hümanizm; Orta Çağ Avrupası'nın baskıcı skolastik düşüncesine karşı çıkarak, insan ve doğa sevgisini temel alan düşünce sistemidir.
• Hümanistler, Eski Yunan ve Latin eserlerini inceleyerek özgür insan tipini ortaya koymuşlar ve bu modeli örnek almışlardır.

Rönesans'ın İtalya'da Başlamasının Nedenleri

• Italya'nın İslam uygarlıklarıyla yakın ilişki içinde olması.
• Istanbul'un fethinden sonra Italya'ya giden bilginlerin Latince eserleri çevirmeleri.
• Italyan zenginlerin bilimsel ve kültürel çalışmaları desteklemeleri
• Italya'nın ticaret merkezi olmasından ötürü değişik medeniyetlerle etkileşim içindedir.

Rönesans'ın Nedenleri

• Matbaanın icadı sonucunda eski eserlerin basılması ve bunların incelenmesi
• Avrupa'nın İslam Medeniyetinden etkilenmesi
• Keşifler sonucu Avrupa'da sanat faaliyetlerinden zevk alan ve bilim adamları ile sanatkarları koruyan zengin kişilerin çoğalması (Mesen).
• Kiliseye duyulan güvenin azalması.
• Yetenekli sanatçı ve bilim insanlarının yetişmesi
• Eski Yunan, Roma (antikite) ve İslam uygarlıklarına ait eserlerinin incelenmesiyle akılcı düşüncenin ortaya çıkması.

İslam Uygarlığı'nın Rönesans'a Etkileri

• İslam bilginleri, Eski Yunan ve Roma eserlerini Arapça'ya tercüme ederek, bilimde Avrupa'dan çok ileri bir seviyeye ulaşmışlardı.
• Müslümanların Endülüs'ü fethetmesiyle, Avrupalılar bu eserlerle tanıştılar.
• Avrupalılar, Eski Yunan eserlerini okuyabilmek için Arapça öğrendiler, Müslüman bilginlerden dersler aldılar.
• ibn Sina'nın tıp, ibn Heysem'in fizik ve astronomi alanlarında yazdıkları eserler, yıllarca ders kitabı olarak okutuldu.
• Kültür ve medeniyetin yayılmasında büyük rolü olan kağıtın seri üretimini gerçekleşitrenler de Müslüman Araplardır.
• 13. yüzyılda Italyan tüccarlar, Müslümanlardan kağıt yapımını öğrendiler.
• Rönesans'ın Ülkelere Göre Gelişimi:
  İtalya'da:
• Resim Alanında > Leonardo da Vinci ve Rafael
• Mimari Alanda > Bramante ve Mikelanj
• Heykel Alanında > Mikelanj, Donatello ve Giberti Almanya'da:
• Din Alanında > Erasmus, Röklen, Luther
• Resim Alanında > Dürer
• Fransa'da: Edebiyat Alanında > Villan, Rosard, Montaigne
• İngiltere'de: Edebiyat Alanında > Şekspir (Hamlet, Otello, Kral Lear, Romeo ve Juliet…)
• İspanya'da: Edebiyat Alanında > Cervantes (Don Kişot)
• Hollanda'da: Resim Alanında > Rambrant
• Polonya'da: Astronomi Alanında >K opernik

Rönesans'ın Sonuçları:

• Avrupa'da resim, heykel, edebiyat ve mimari en üst düzeyde gelişti.
• Hür düşüncenin ve yeni bir sanat anlayışının doğmasını sağladı.
• Skolastik düşüncenin yerini deney ve gözleme dayalı pozitif düşünce aldı.
• Eski eserler okundukça kiliseye duyulan güven azaldı, reform hareketlerinin başlamasına sebep oldu.
• Osmanlı Devleti, 15. ve 16. yüzyılarda bilim, teknik ve mimaride Avrupa'dan çok ileri düzeyde olduğu için bu gelişmelerden yararlanmaya ihtiyaç duymadı.

 OSMANLI-SAFEVİ İLİŞKİLERİ

• Şah İsmail, 1502'de Akkoyunlu Devleti'ni yıkarak Safevi Devleti'ni kurmuştu.
• Devlet, Şii mezhebine bağlıydı.
• Şah İsmail, Anadolu'ya gönderdiği adamlar ile Şiiliği yaymak ve Anadolu'da Osmanlı hâkimiyetini yıkmak için isyanlar çıkartmaktaydı. Bu isyanlardan Şahkulu isyanı uzun süre bastırılamamıştır (1511).
• Şahkulu İsyanı'nı bastırmada II. Bayezit'in yetersizliği ortaya çıkmış, bu da taht değişikliğine zemin hazırlamıştır.
• II. Bayezit, tahtı büyük oğlu Ahmet'e bırkmak istediyse de, yeniçerilerin baskısı sonucu padişahlığı, Yavuz Sultan Selim'e devretmek zorunda kaldı.
• Taht mücadelesinin bitmemesi üzerine kardeşleri Korkut ve Ahmet öldürüldüler.

Çaldıran Savaşı

• Şah Ismail'in Anadolu'da Şiiliği yayması ve isyanlar çıkartması karşısında İran üzerine bir sefer düzenleyen Yavuz, Çaldıran'da teknik üstünlüğünün de etkisiyle büyük bir zafer kazanmıştır (1514).

Sonuçları

• Şah İsmail ailesini ve hazinesini bırakarak canını zor kurtarmıştır.
• Belli bir süre için Safevi tehdidi ve Şii tehlikesi önlenmiştir.
• 1515 Turandağ Savaşı'yla Dulkadiroğulları'na son verilmiştir.
• Anadolu Türk birliği kesin olarak sağlanmıştır.
• Memlûklerle sınır komşusu olunmuştur.

OSMANLI-MEMLUK İLİŞKİLERİ

ilişkilerin Bozulma Sebepleri

• Fatih zamanından beri devam eden Hicaz suyolları sorunu

Osmanlı-Memlük Savaşları (1516-1517)

Sebepleri

• Memlûkler'in Safeviler ile işbirliği yapması
• Ramazanoğulları üzerinde Hâkimiyet mücadelesi
• Yavuz'un İslam dünyasında birliği sağlamak istemesi
• Baharat yolunu ele geçirmek istemesi

Sonuçları

• 1516 Mercidabık Savaşı'nda Kansu Gayri mağlup edilerek Suriye, Filistin ve Kudüs, 1517 Ridaniye Savaşı'nda Tomanbay mağlup edilerek Mısır ve savaşılmadan Hicaz ele geçirilmiştir.
• Memlûklüler yıkılmıştır.
• Halifelik Osmanlılar'a geçmiştir.
• Osmanlı devlet yönetiminde dini özellik önem kazanmış, teokratik bir yapıya kavuşmuştur.
• Çok büyük ganimetler elde edilmiş ve hazine altınla dolmuştur.
• Baharat yolu Osmanlıların eline geçmiştir.
• Abbâsi halifesi ve kutsal emanetler Osmanlı koruyuculuğuna geçmiş ve Istanbul'a getirilmiştir.
• İslam dünyasında birlik sağlanmıştır.
• Venedikliler, Kıbrıs için Memlûkler'e ödediği vergiyi Osmanlı'ya ödemeye başlamışlardır.
• Kıbrıs, Girit ve Rodos hariç Doğu Akdeniz Osmanlı egemenliğine geçti.

EKONOMIK GELIŞMELER

• Osmanlı ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayalıydı.
• Tarım üretiminde tımar sistemi uygulanmaktaydı.
• Tımar sistemi sayesinde topraklar boş kalmıyor ve üretimin devamlılığı sağlanıyordu.
• Her bölge kendi ihtiyacını karşılıyordu.
• İstanbul gibi büyük şehirlere diğer bölgelerden ürünler geliyordu.
• 15 ve 16. yüzyıllardan itibaren ticari faaliyetler de önem kazanmaya başladı.
• Yapılacak fetihlerde ticaret yolları belirleyici oldu.
• İpek ve Baharat Yolu'nun ele geçirilmesi amacıyla pek çok fetih yapıldı.
• Osmanlı Devleti, ticareti geliştirmek ve korumak amacıyla bazı teşkilatlar kurmuştur:
• Menzil Teşkilatı: Taşımacılık işlerini yaparlardı.
• Derbentçiler: Ana yollar üzerindeki geçitlerin güvenliğini sağlarlardı.
• Mekkâri Taifesi: Ticaret yolları üzerinde taşımacılıkla uğraşırlardı.
• Osmanlı Devleti'nde ticaret yollarının güvenliği tam olarak sağlanmıştır.
• Eğer güvenlik eksikiğinden dolayı zarara uğrayan tüccarların zararı devlet tarafından karşılanmıştır.
• Yeni ticaret yolları açılmış, bu yolların üzerine han ve kervansaraylar inşa edilmiştir.
• 15 ve 16. yüzyıllarda Osmanlı Devleti'nde dış ticari faaliyetler de başlamıştır.
• Baharat ve İpek Yolu ile Osmanlı Devletine gelen mallar Osmanlı tüccarları tarafından Avrupa'ya götürülmüştür.
• Osmanlı Devleti, ticaretten sağladığı vergi gelirlerini artırmak için bazı Avrupa ülkelerine Osmanlı topraklarında serbestçe dolaşım ve ticaret yapma hakkı vermiştir.

Osmanlı Devletinde Vergiler

• Ticaretten alınan vergiler
• Şer'i ve öd] vergiler
• Gümrük, maden, tuzla ve ormanlardan alınan vergiler
• Savaşlarda ele geçirilen ganimetler, alınan vergiler
• 15 ve 16. yüzyıllarda savaşlardan elde edilen gelirlerle Osmanlı hazinesi dolu durumdaydı.
• Kanuni döneminde sık sık yapılan seferlerden dolayı bütçe giderleri artmıştır.

OSMANLI TOPLUMU

• Osmanlı Devleti'nde toplum iki ana gruba ayrılır:
• Askeri: Görevleri icabı vergiden muaf olanlar.
• Reâya: Şehirli, köylü ve göçebelerden aoluşan ve vergi ödeyen kesim.
• Osmanlı toplumunda, Avrupa'daki gibi katı toplumsal sınıflar yoktur.
• Reaya olan askeri, askeri olan padişah beratıyla reâya olabilirdi.
• Toplumun her kesimi bağlı bulundukları kanun ve nizama göre hareket etmek durumundaydı.

Yönetenler (Askerıler)

• Padişahın askeri, dini, siyâsi ve idari yetkiler tanıdığı devlet görevlileridir.
• Seyfiye: Yönetim ve askerlik görevi bulunan sınıftır.
• Beylerbeyi, sancak beyleri, kapıkulu zabitleri, tımarlı sipahiler ve deniz askerleri seyfiye sınıfına mensuptu.
• İlmiye: İlimle meşgul olan topluluktur.
• Öğ'retimle uğraşan müderrisler, noterlik ve hakimlik görevi olan kadılar ve cami görevlileri.
• Kalemiye: Devlet dairelerinde görevli bürokrat ve memur olarak çalışanlar bu gruptadır.
• Anadolu ve Rumeli defterdarlığı, nişancılık, reisülküttaplık, defter eminliği.

Yönetilenler (Reâya)

• Osmanlı Devleti'nde askeri sınıfın dışında kalan, yönetim görevi olmayan, geçimini, tarım, ticaret ve hayvancılıkla sağlayan sınıftı. Vergi veren reaya, tüm Osmanlı halkını kapsıyordu.

Müslümanlar	Gayrimüslimler
Türkler Araplar Acemler Boşnaklar Arnavutlar	Rumlar Eflak ve Boğdanlılar Karadağlılar Sırplar Bulgarlar Ermeniler Museviler Süryaniler Nasturiler Keldaniler

REAYA

Osmanlı Devleti'nde Yaşayan Topluluklar

• Osmanlı Devleti'nin toplumsal, hukuki, siyasi ve idari yapısı ırk esasına göre değil, Millet Sistemi denen inanç temeline göre şekillenmiştir.
• Osmanlı Devleti, gayrimüslimlere hoşgörüyle davranmış, dillerinde, inançlarında onları serbest bırakmıştır. Böylece, Musevi ve Hristiyan toplumlar tam bir serbestlik içinde dini ve milli kültürlerini koruyabilmişlerdir.

Osmanlı Devleti'nde Ermenilerin Durumu

• Anadolu'da yaşayan en eski topluluklardan olan Ermeniler, Osman Bey tarafından Bizans baskısından kurtarılmıştı.
• Osmanlı Devleti, Ermeni liderleri resmen tanımış, dini örgütlenmelerine izin vermiştir.
• Bu sebeple, Ermeniler Türkleri bir kurtarıcı olarak gördüler.
• Fatih 1461'de Istanbul'da, Ermenilerin yönetim ve idari işlerini düzene sokmaları için Gregoryen Ermeni Patrikhanesi'ni kurmalarına izin verdi.
• Patrik olarak Bursa metropolit' Ovakim atandı.
• Ermenilere tanınan bu haklar sebebiyle Istanbul'a yoğun bir Ermeni göçü oldu.
• Yavuz zamanında 1516'da Kudüs Ermeni Patrikhanesi de Osmanlı yönetimine girmiş oldu.
• Kanuni döneminde, Ermenilere yeni haklar verildi.
• 16. yüzyılda Osmanlı topraklarında yaşayan Ermenilerin sayısı 600.000'i buldu.
• 18. yüzyılda Katolik ve Ortodoks Ermeni cemaati arasında mezhep kavgaları yaşandı.
• Bunun üzerine, 1831'de Katolik Ermeni kilisesinin kurulmasına izin verildi.
• Bu haklar neticesinde, Ermeniler, Türklerle kaynaştı. Türkçe konuştular, ibadetlerini bile Türkçe yaptılar.
• Devlet memurluklarına alındılar.
• Ermenilerden Osmanlı idaresinde 33 meb'us, 22 bakan, 29 general, 7 büyükelçi, 1 konsolos, 17 öğretim üyesi, 41 yüksek dereceli memur görev almıştır.
• Abdülmecit zamanında Hazine-i Hassa Amirliği Ermenilere verildi.
• Bütün bunlar, Osmanlıların Ermenilere ne kadar değer ve hoşgörü gösterdiğinin bir kanıtıdır.
• Kırsal kesimde Ermeniler, toprak sahibiydiler, tarımla uğraştılar.
• Şehirde, bankerlik, sarraflık, mimarlık ve ticaret sayesinde zenginleştiler.
• Askerlik yapmadıkları için, işleri kesintiye uğramadı.
• 1567'de Apkar Tıbir, ilk Ermeni matbaasını kurdu, iki yıl içinde 6 kitap bastı.

Osmanlı Devleti'nde Yahudilerin Durumu

• Kuruluş döneminde Osmanlı topraklarında yaşayan Yahudi sayısı çok azdı.
• II. Bayezit döneminde 1492'de Ispanya'da baskı ve katliama uğrayan Yahudiler, Istanbul'a getirilmişti.
• Yahudiler de, Ermenilere tanına hak ve özgürlüklerden yararlandı. Hahamlık kurmalarına izin verildi.
• Kısa sürede ticaretle zenginleştiler.
• Osmanlı ticaret ve sosyal hayatında etkin rol oynadılar.
• Saray doktorlarının çoğu Yahudi (Musevi)dir.

Osmanlı Devleti'nde Süryanilerin Durumu

• Osmanlı topraklarında yaşayan topluluklardan biri de Süryanilerdir.
• Süryanilerin etnik kökenlerinin Aramiler ya da Asurlulardan geldiği şeklinde farklı görüşler vardır.
• Hz. İsa'nın havarisi Petrus'un 37 yılında Antakya'da bir kilise kurması ve Hristiyanlığı burada yaymasıyla Süryaniler de Hristiyanlıkla tanıştı.
• Süryaniler, Anadolu'da Roma, Bizans ve Ermenilerin baskıları altındaydılar.
• I. Kılıçarslan, Malatya'yı kuşattığında bu baskılardan bıkan Süryaniler, şehri Türklere teslim etmek istediler.
• Süryaniler, Selçuklu ve Osmanlı idaresinde hiçbir baskı ve zorlama ile karşılaşmadan yaşamışlardır.
• I. Dünya Savaşı sırasında, Avrupalıların ve özellikle Rusların kışkırtmalarıyla Süryaniler ayaklandılar. Ayaklanma başarısız olunca, pek çok Süryani, Osmanlı topraklarını terketti.
• 1924 yılında İngilizler, petrol kaynaklarına giden yollarda üstünlük sağlamak amacıyla Süryanileri tekrar ayaklandırdı. Süryaniler, Hakkari valisi esir aldılar. Bu ayaklanmanın Türk ordusu tarafında bastırılmasından sonra, Nasturi denen azınlık grubunun tamamı Türkiye'den ayrıldı.
• Lozan Antlaşması'na göre Süryaniler, Türk vatandaşı sayıldı.
• Ekonomik sebeplerden dolayı yurt dışına göç eden Süryaniler, Batılı devletlerin çıkarlarına alet olmaktadırlar: 1915'te sözde Süryani soykırımı yapıldığını iddia etmektedirler. Oysa onlar savaşta, taraf olmuş Rusları desteklemişlerdi. Mücadele, bir savaş ortamında yapıldığı için kesinlikle bir soykırım söz konusu değildir.
• Süryaniler, günümüzde hiçbir sorunla karşılaşmadan dini ve ekonomik faaliyetlerini sürdürmektedirler. Özellikle Mardin ilimizde yaşamaktadırlar.

GÜNLÜK YAŞAM

• Osmanlılarda günlük yaşam bir İslam geleneği olarak sabah namazıyla başlardı.
• Çalışma saatleri sabah ile akşam namazları arası idi.
• Osmanlı sosyal yaşamında mahallelerin ayrı bir öenmi vardı.
• Mahalleler, aynı din, aynı sosyal grup, genelde de hemşerilik anlayışı ile bir araya gelmiş insanlardan oluşuyordu.
• Mahalle yapısında sınıf farklılıkları yoktur.
• Herkes birbiriyle ilgilenir, yardımlaşırdı.
• Sevinç ve üzüntüler paylaşılırdı.
• Köylerde misafirler için köy odaları bulunurdu. Köylüler köyün işlerini ortaklaşarak yaparlardı.
• Kışın kışlaklarda, yazın yaylaklarda yaşayan konargöçerlerin en önemli ticari faaliyeti hayvancılıktı.

VAKIF SİSTEMİ

• Kişilerin sahip oldukları mallarının tamamını veya bir kısmını halkın yararına sunmasına vakıf denir.
• Osmanlı Devleti'nde toplumun bazı ihtiyaçlarının karşılanması zenginlerin kurdukları vakıflara bırakılmıştı.
• Tarihin seyri içinde vakıflar sosyal, ekonomik, eğitim, sağlık, sanat, mimari, ulaşım ve bayındırlık alanında önemli rol oynamıştır. Osmanlı Devletinde başta padişahlar olmak üzere hanedan üyeleri, yüksek dereceli devlet görevlileri çeşitli vesilelerle vakıflar kurmuşlardır. Böylece devlet birçok hizmeti para harcamadan yerine getirebilmiştir.

Vakıflar yoluyla:

• Fethedilen topraklarda Türklere yerleşme imkanı sağlanmıştır.
• Anadolu ve Rumeli'deki şehir, kasaba ve köylerin büyümesi ve bayındır hale getirilmesinde büyük rol oynamıştır. Kurulan imaret, medrese, cami, mescit vb. yapılarla belde ve semtlerin oluşması sağlanmıştır.
• Devletin egemen olduğu bölgelerde ulaşım, haberleşme ve taşımacılık alanlarında canlı bir hayatın oluşması için yol yapımında vakıflar çalışmalar yapmıştır. Ayrıca yollar kervansaraylar ve hanlarla desteklenmiştir.
• Vakıflar, bütün eğitim ve sağlık kurumlarının finansmanı için en önemli kaynak olmuştur.
• Taşınmaz malların vakfedilmesiyle bir yandan tesis edilen kurumların gelirleri karşılanmış bir yandan da bu nakit fonları dönemlerinin kredi kaynağı olarak kullanılmıştır. Vakıflar, devletin askeri yükünü de hafifletmiştir.
• Vakıflar ticaret hayatının gelişmesi, Kolaylaşması, ortak giderlerin karşılanmasında ve sosyal yardımlaşmada etkili olmuştur.

Osmanlı Hastaneleri

• Osmanlı hastanelerinde din ve ırk farkı gözetilmeksizin herkese hizmet verilmekteydi.
• II. Bayezit tarafından yaptırılan 1485'te Tunca nehri kenarında yaptırılan caminin yanına, akıl hastalarının su, müzik ve kuş ssiyle tedavi edildiği bir hastane inşa ettirilmiştir.
• Fatih de, kurduğu medreselerin yanına 1470'de bir hastane yaptırmıştı.
• Burada haftada bir gün fakirlere ücretsiz bakılmakta ve ilaçları ücretsiz verilmekteydi.
• Kaynaklara göre 15. yüzyılda Istanbul'da 110 hastane bulunduğu tespit edilmiştir.
• Ayrıca, donanma için İstanbul, Girit, Basra ve Preveze'de bahriye hastaneleri kurulmuştur.

KANUNI DÖNEMİ'NDEKİ SİYASİ OLAYLAR

16. YÜZYILDA AVRUPA

• Kanuni, babası Yavuz'un ölümünden sonra 1520 yılında tahta geçti.
• Babasından siyasi, ekonomik ve askeri açıdan çok güçlü bir devlet devralmıştı.
• Avrupa devletleri, coğrafi keşifler ve Rönesans'ın etkisiyle kalkınma çabaları içindeydi.
• Reform hareketlerinin etkisiyle dini ve siyasi karışıklıklar da yaşanıyordu.
• Roma-Germen imparatoru Şarlken, Almanya, Avusturya, Macaristan, Hollanda ve İspanya ile akrabalık bağları kurarak, Avrupa'nın en güçlü devletine sahipti.
• İngiltere ve Fransa Yüzyıl Savaşları sebebiyle güç kaybetmişlerdi.
• Şarlken, Fransa ve Balkanlar üzerinde hakimiyet kurma mücadelesine girmişti.
• Venediklilerle işbirliği yaparak Akdeniz ve Afrika kıyılarında güçlü bir donanma oluşturdu.
• Osmanlı Devleti'ne karşı iran'la ittifak yaptı.

Dönemin güçlü devletlerinden olan Portekiz, coğrafi keşifleri gerçekleştirerek, Hindistan'a ulaşmış, Osmanlı Devleti'nin kontrolündeki baharat ticaretini ele geçirmeye çalışarak Osmanlı-Portekiz mücadelesine sebep olmuştur. 

BATIDAKİ GELİŞMELER

Osmanlı-Macar ilişkileri

• Roma-Germen İmparatorluğ'u'na ve Avusturya'ya akrabalık bağı ile bağlı olan Macaristan, Balkan topraklarını ele geçirmek istiyordu.
• Macar kralı II. Layoş, Şarlken'e güvenerek, Osmanlı'ya karşı geliyor ve Balkan devletlerini Osmanlı'ya karşı kışkırtıyordu.

Belgrad'ın Fethi (1521)

• Kanuni'nin Macaristan'a gönderdiği elçinin öldürülmesi üzerine, Belgrad fethedildi.

• Avrupa'yı Balkanlara bağlayan Belgrad, Avrupa fetihleri için bir üs haline getirildi.

Mohaç Meydan Savaşı (1526)

• Macaristan'ın Belgrad'ı geri almak istemesi üzerine Omanlı-Macar ilişkileri tekrar bozuldu.
• Fransa kralı Fransuva'nın, Roma-Germen imparatoru Şarlken'e esir düşmesi üzerine, Fransa Osmanlı Devleti'nden yardım istedi.
• Bu sebeple Kanuni, Macaristan üzerine sefere çıktı.

• İki saat süren savaşta 100.000'i aşkın Macar askeri etkisi hale getirildi.

• Macaristan'ın başkenti Budin fethedildi.
• Macaristan, Osmanlı Devleti'ne bağlandı.
• Macar tahtına Jan Zapolya (Yanoş) getirildi.

• Osmanlıların Orta Avrupa'daki hakimiyeti güçlendi
• Osmanlı-Avusturya mücadelesi başladı.

Osmanlı-Avusturya ilişkileri

Viyana Kuşatması (1529)

• Avusturya kralı Ferdinand, Yanoş'un krallığını tanımayarak, macaristan üzerinde hak iddia ediyordu.
• Avusturya'nın Budin'i ele geçirmesi üzerine sefere çıkıldı.

• Kanuni, Budin'i geri aldı.

• Avusturya'nın başkenti viyana kuşatıldı.
• Avusturyalılar, Osmanlıların karşısına çıkmaya cesaret edemediler.

• Kanuni, kış mevsiminin yaklaşması üzerine kuşatmayı kaldırdı.

Almanya Seferi (1532) ve Avusturya–İstanbul Antlaşması (1533)

• Avusturya kralı Ferdinandın Budin'i tekrar kuşatması üzerine Almanya seferine çıkıldı.
• Avusturya kralı Ferdinand ve ağabeyi Roma-Germen imparatoru Şarlken, Osmanlı ordusunun karşısına çıkmaya cesaret edemediler.

Kanuni'nin Ferdinand'a Gönderdiği Mektup

• "Bu zaman kadar erlık davası edersin. Meydana çık da savaşalım. Şimdiye kadar kaç defa topraklarına gelipistediğimi yapıyorum. Fakat ne senden ne de yandaşlarından ne bir haber, ne de bir iz var. isze hükümdarlıkharamdır. Askerlerinden utanmaz mısın? Eğer cesaretin varsa çık meydana seninle kozlarımızı paylaşalım. Eğer bu kez de savaş meydanına çıkmazsan yiğit& namını ağzına almayasın." (Peçevi Tarihi, s. 126)
• 1533 yılında yapılan İstanbul Antlaşması ile Ferdinand,

Macaristan işlerine karışmayacak,

Yanoş'un krallığını tanıyacak,

Avusturya kralı Osmanlı sadrazamanına denk sayılacaktı.

Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti, Avrupa'da üstünlüğü ele geçirmiştir.

• İstanbul Antlaşması, Osmanlı Devleti ile Avusturya arasındaki sorunları çözmedi.

• Macar kralının ölümünden sonra Ferdinand, Maaristan'ı işgal etti.
• Kanuni, 1541 yılında Macar seferine çıktı.
• Bu sefer sonrasında Macar toprakları üç kısma ayrıldı. Asıl Macaristan Budin eyaleti olarak Osmanlı'ya katılmış, Erdel, Sigismund'a, Macaristan'ın küçük bir bölümü de vergi karşılığında Avusturya'ya bırakılmıştır.

• Avusturya'nın yaptığı antlaşmayı bozarak Erdel'e saldırması üzerine, Zigetvar seferi düzenlendi.

• Kuşatma sırasında Kanuni vefat etti.
• Kanuni'nin ölümü kale alındıktan sonra duyuruldu.

• Osmanlı ve Avusturya'nın Ballkanlar ve Orta Avrupa üzerindeki hakimiyet mücadelesi 18. yüzyılın sonuna kadar devam etmiştir.

DOĞU'DAKİ GELİŞMELER

Osmanlı-İran Ilişkileri

• Safevi tahtına Şah Ismail'in yerine Tahmasb çıkmıştı.

Osmanlı–İran ilişkilerinin Bozulma Sebepleri

• Tahmasb'ın Osmanlı topraklarına saldırması,
• Osmanlı'ya bağlı Bağdat valisini öldürmesi,
• Avusturya ile ittifak kurması,
• Osmanlı-İran ilişkilerinin bozulmasına sebep oldu.
• Kanuni, İran üzerine dört büyük sefer düzenledi.
• Bağdat, Karabağ, Revan, ve Nahçıvan'ı ele geçirdi.
• İran, barış istemek zorunda kaldı.

Amasya Antlaşması (1555)

• Osmanlı Devleti ile İran arasında yapılan antlaşmaya göre;
• Bağdat, Karabağ, Revan, ve Nahçıvan Osmanlılarda kalacaktı.
• Antlaşma 25 yıl sürecekti.
• Amasya Antlaşması, Osmanlı Devleti ile İran arasındaki ilk antlaşmadır.

KANUNİ DÖNEMİNDE DENİZLERDE GELİŞMELER

Osmanlı Deniz Gücü

• Osmanlı Devleti, görünüş itibarıyla bir kara devleti görümünde olsa da özellikle batı yönünde genişleyebilmek için deniz gücüne ihtiyaç duymuştur.
• Bu dönemde denizlerde Osmanlı Devleti'nin karşısında, Venedik, Ceneviz, İspanya ve portekiz gibi güçlü devletler vardı.
• Bayezit döneminde, Karadeniz'deki önemli ticaret limanları olan Kili ve Akkerman alındı.
• Akdeniz'de ise Mora'daki İnebahtı, Modon, Koron ve Navarin fethedildi.
• Osmanlı donanması, Kanuni döneminde dünyanın en güçlü deniz gücü durumuna geldi.
• Zamanla Akdeniz, Ege ve Karadeniz bir Türk gölü haline geldi.
• Yüzlerce yıl, Kızıldeniz ve Basra Körfezi'nin kontrolünü sağladı.
• 15. yüzyılın sonlarına doğru Akdeniz'de Osmanlı Devleti ve İspanya gibi iki yeni güç vardı.
• Osmanlılar, Akdeniz'de İspanyollarla, Hint denizine ulaşarak İslam beldelerini ve Müslümanları tehdit eden Portekizlilerle mücadele etti.
• Osmanlılar, 1516 ve 1517 yılında Suriye ve Mısır limanlarını ele geçirerek, Doğu Akdeniz kıyılarını hakimiyet altına aldılar.
• Osmanlılar, kara ve denizlerdeki hâkimiyetlerini pekiştirmek için projeler geliştirmişlerdir.
• Don–Volga Kanalı Projesi: (Hazar Denizi'ne ulaşarak Ruslara karşı Türkistan hanlıklarına yardım etmek için)
• Süveyş Kanalı Projesi: (Baharat Yolu'nun güvenliği ve canlandırılması için

Marmara–Karadeniz Projesi

• Rodos'un Fethi (1522): Stratejik öenmi olan Rodos'un Sen-Jan şövalyelerinden alınmasıyla Suriye ve Mısır deniz yolunun güvenliği büyük ölçüde sağlandı.
• Cezayir'in Alınması (1533): Barbaros'un Kaptan-ı Derya olması ile savaşılmadan Osmanlı topraklarına katılmıştır.
• Preveze Deniz Zaferi (1538): Şarlken'in oluşturduğu Andrea Dorya komutasındaki haçlı donanması mağlup edilmiş, Akdeniz bir Türk gölü haline gelmiştir.
• Trablusgarb'ın Fethi (1551): Şarlken'in kontrolündeki Sen Jan Şovalyeler'inden Turgut Reis tarafından alınmıştır.
• Cerbe Deniz Savaşı (1559): Turgut Reis'in Andrea Dorya ile yaptığı büyük bir deniz savaşıdır. Böylece İspanyollar'ın elindeki Cerbe adası alınmıştır.
• Malta Kuşatması (1565): Akdeniz'de korsanlık yapan Sen-Jan Şövalyeleri'nin elindeki ada kuşatılmışsa da Turgut Reis'in şehit düşmesi üzerine kuşatma kaldırılmıştır.

• Sakız Adası'nın Fethi (1568): Cenevizlilerden Kaptan-ı Derya Piyale Paşa tarafından alınmıştır. Not: Ege'deki Türk hâkimiyeti pekişmiştir.
• Akdeniz'de Kanuni döneminde tam bir üstünlük sağlanamadı.
• Ancak, Kanuni'den sonra Kıbrıs'ın fethiyle Doğu Akdeniz'de tam bir üstünlük sağlandı.

Kıbrıs'ın Fethi (1571)

• Sadrazam Sokullu Mehmet Paşa, Kıbrıs'ın fethine, Avrupa devletlerini aleyhimize birleştirebileceği düşüncesiyle karşı idi.
• Sokullu'nun karşı çıkmasına rağmen II. Selim, Kıbrıs'ın fethine karar verdi.
• Vezir Lala Mustafa Paşa serdarlığa, Piyale Paşa donanma komutanlığına getirildi.
• 1570'te başlayan savaşlar sonucu Kıbrıs, 1571'de fethedildi.

Kıbrıs'ın Fethi'nin Nedenleri

• Akdeniz ticaretinin güvenliğini sağlama düşüncesi
• Kıbrıs'ın jeopolitik yönden çok önemli bir konumda bulunması ve zengin bir ada olması
• Kıbrıs'ta üslenen şövalyelerin, korsanların Osmanlı ticaret gemilerine saldırması
• Venediklilerin Kıbrıs için ödedikleri vergiyi kesmeleri
• Kıbrıs'ın Osmanlı egemenliğindeki Anadolu, Mısır ve Suriye sahillerine yakın olması

Kıbrıs'ın Fethi'nin Sonuçları

• Doğu Akdeniz tamamen Osmanlı egemenliği altına girdi.
• Mısır yolunun güvenliği sağlandı.
• Akdeniz'deki Osmanlı egemenliği pekiştirildi.
• Venedikliler Doğu Akdeniz'den çıkarıldı.
• İnebahtı deniz savaşına sebep oldu.

İnebahtı Savaşı (1571)

• Sebep: Kıbrıs'ın fethi, Avrupa devletlerini yeniden harekete geçirdi.

• Papa'nın kışkırtması ile İspanya, Malta, Venedik ve diğer Italyan devletleri birleşerek bir Haçlı donanması oluşturdular.

• İki donanma İnebahtı Körfezinde karşılaştı.

• Don Juan komutasındaki Haçlı donanması, İnebahtı'da Osmanlı donanmasını bozguna uğratarak gemilerini yaktı (1571).

Yenilginin Sebebi:

• Bu yenilgide, Kaptanıderya Müezzinzade Ali Paşa'nın denizcilerle değil, kara askerleriyle savaşa katılarak taktik hatası yapması önemli rol oynadı.
• Kaptan-ı Derya Müezzinzade Ali Paşa'nın denizcilik tecrübesinin olmaması ve Osmanlı donanmasının savaşa hazır olmaması Osmanlıların savaşı kaybetmelerine neden oldu (1571).

• Şiddetli çarpışmalardan sonra Kaptan-ı Derya Ali Paşa ve beraberindekiler şehit düştü.
• Osmanlı donanması beklemediği bir darbe aldı ve çok sayıda gemisi batırıldı.

Sonuçları:

• Savaşın sonunda Cezayir Beylerbeyi Uluç Ali Paşa, gemilerini kurtararak Istanbul'a getirdi.

• Bu başarısından dolayı Uluç Ali Paşa, Kılıç unvanı ile kaptanıderyalığa getirildi.

• İnebahtı Deniz Savaşı'nda kaybedilen donanmanın yerine, kısa zamanda daha güçlü bir donanma hazırlandı.

• Donanmaya yapılan bu büyük harcama, Osmanlı ekonomini oldukça zora soktu.

Tunus'un Fethi (1574):

• Tunus, Kanuni zamanında Barbaros Hayrettin Paşa tarafından alınmış, ancak bir süre sonra İspanyolların eline geçmişti.

• Bulunduğu coğrafi konumuyla stratejik yönden büyük öneme sahipti.

• II. Selim döneminde Tunus'un fethine karar verildi.
• Sinan Pasa ve Kaptanı derya Kılıç Ali Paşa komutasındaki kuvvetler 1574'te Tunus'u fethetti.
• Tunus, bir beylerbeylik durumuna getirildi.

Fas Sultanlığı'nın Osmanlı Himayesine Girmesi (1576)

• Osmanlı Devleti ile Fas Sultanlığı arasında ilk ilişkiler Kanuni döneminde başladı.
• Taraflar arasındaki ilişkiler Osmanlı Devleti'nin Cezayir'deki gücü ile orantılı olarak gelişme gösterdi.
• XVI. yüzyılın ikinci yarısında Fas'taki iç mücadelelere karışan Osmanlı Devleti, Abdülmelik'e yardım ederek Fas Sultanı olmasını sağladı. (1576)

Sebepleri:

• Fas'ın Akdeniz'in Atlas Okyanusu'na çıkış kapısı olan Cebelitarık Boğazı'nı kontrol etmesi.
• Fas Sultanlığı'nın, Cezayir'in güvenliği yönünden büyük öneminin bulunması
• Kuzey Afrika kıyalarının fethi tamamlandığı sırada Fas Sultanlığı'nda taht kavgası başlamıştı. Bir kısım Faslılar Portekiz kralından; bazıları da Osmanlı Devleti'nden yardım istediler.

• Sokullu, Cezayir Beylerbeyi Ramazan Paşayı, Fas Sultanlığına yardıma gönderdi. Ramazan Paşa, Fas'a giderek orayı egemenliği altına almak isteyen Portekiz kralını Vadi-üs Sebil Savaşı'nda yendi (1578).

Önemi ve Sonuçları:

• Bu zaferle Fas, Osmanlı himayesine alınmış oldu.
• Bu savaşın sonunda Portekiz Krallığı, İspanya tarafından ele geçirildi.
• Bu savaştan sonra Portekizliler Hint Deniz Yolu üzerindeki etkinliklerini İngiltere ve Hollanda'ya kaptırdılar.
• Mısır'dan Fas'a kadar bütün Kuzey Afrika, Osmanlıların yönetimi ve denetimi altına girdi. Kuzey Afrika'da fetihler tamamlandı.

Kanuni Dönemindeki Hint Deniz Seferleri

• Kanuni döneminde Osmanlı donanmasının diğer bir mücadele alanı da Hint Okyanusu olmuştur.

• Coğrafi keşiflerde öncü rol oynayan Portekiz, Afrikayı güneyden dolaşarak Hint Okyanusu'na ulaşmıştı.

Hint Deniz Seferleri'nin Sebepleri

• Portekiz'in Baharat Yolu'nu denetim altına almak istemesi
• Hintli Müslümanlara yapılan baskı
• Portekiz'in basra Körfezi ve Kızıldeniz' yapılan giriş ve çıkışları engellemesi

• Gücerat sultanının yardım isteği

• Portekiz'in Kızıldeniz'de hacca giden Müslümanlara saldırması

• 4 sefer düzenlenmiştir. -1538 > Hadım Süleyman Paşa,

-1551 > Piri Reis, -1552 > Murat Reis,

-1553 > Seydi Ali Reis seferleri gerçekleştiren kaptanlardır.

• Bu seferlerde, istenilen başarıya ulaşılamamıştır.

Hint Deniz Seferlerinin Başarısız Olmasının Sebepleri

• Hint deniz seferlerine gereken önemin verilmemesi
• Osmanlı gemilerinin okyanus sularına dayanıklı olmaması
• Portekiz donanmasının güçlü olması
• Hint denizi'nin Osmanlı gemicileri tarafından iyi tanınmaması
• Gücerat sultanlarının Osmanlı donanmasına yardım etmemesi

Fransa İle İlişkiler, 1535 Kapitülasyon Antlaşması

• Kanuni, Şarlken'in Avrupa'da tek güç olmasını engellemek amacıyla bir taraftan Reform hareketlerini desteklerken diğer taraftan yaptığı seferlerle Fransa Kralı Fransuva'yı kurtarmış ve tahta Şarlken karşısında güçlü tutabilmek için ekonomik ayrıcalıklar verilmiştir.
• 1535 Kapitülasyon Antlaşması'na göre;
• Her iki ülke gemileri karşılıklı olarak ticaret yapmakla serbest olacaktı.
• Fransız tüccarlardan düşük gümrük vergisi alınacak.
• Osmanlı ülkesinde yaşayan Fransızlar'ın kendi aralarındaki davalara Fransız hakimler bakacaktı.
• Aynı haklardan Türk gemiciler de yaralanacaktı.
• Bu antlaşma iki hükümdar hayatta kaldığı sürece devam edecektir
• Osmanlı Devleti, kapitülasyonlarla, Akdeniz ticaretini canlandırmayı ve Avrupa'nın siyâsi birliğini bozmaya çalışmıştır.

Osmanlı’da Hukuk, Bilim, Teknolojı Ve Sanat Alanındaki Gelışmeler

HUKUK ALANINDA GELİŞMELER

• yüzyılda Osmanlı devlet yönetiminde bazı idari değişiklikler yapılsa da hâkimiyetin Allah tarafından Osmanoğulları’na verildiği inancı devam etmiştir.
• Murat’tan itibaren “ülke hanedanın ortak malıdır” anlayışının yerine, “ülke padişah ve oğullarınındır” anlayışı almıştır.
• Bu anlayış, taht mücadelelerine sebep olmuş ve bazı dönemlerde zayıflamaya yol açmıştır.
• Fatih, taht kavgalarını önlemek amacıyla bir kanunnâme hazırlatarak, padişaha kardeşlerini öldürtme yetkisi verdi.
• Merkeziyetçi yapıyı güçlendiren bu kanunnâme, veraset sisteminde yapılan ilk düzenlemedir.
• Osmanlı Devleti’nde uygulamada dikkate alınan iki hukuk sistemi vardır: Şer’l hukuk, örfi hukuk.
• Padişahların ağzından yazılan örfi kanunlar, fermanlar aracılığıyla duyurulurdu.
• Şer’T kanunları çıkarmak ve yorumlamak, padişah adına şeyhülislâm ve kadıların bir görevi idi.
• Osmanlılarda ilk defa yazılı kanunları hazırlayan Fatih’tir. Fatih, kendinden önceki kanunları da Kanunnâme–i Ali Osman adıyla bir araya toplamıştır.
• Kanuni zamanında ise bir çok kanunnâme çıkarılmıştır.
• Bu kanunâmelerde; askeri düzenlemeler, reayanın hak ve görevleri, tımarların dağıtım esasları ve idari düzenlemeler yapılmıştır.
• Osmanlı Devleti’nde değişik milletler ve farklı dinler vardı. Gayrimüslimler, İslam hukukuna uymak zorunda değildi. Ama örfi hukuka uymak zorundaydılar.

Kadı ve Görevleri

• Osmanlı Devletinde mahkemelerde hakimlik yapan görevliye kadı denirdi.
• İslam hukukunu uygularlar, kişiler arasındaki anlaşmazlıklar’ çözümlerler.
• Miras, ticaret ve nikâh işlemlerini karara bağlardı. Noterlik hizmeti yapardı.
• Vergilerin toplanması ve bunların hazineye aktarılmasını sağlardı.
• Görev bölgesinde denetim yapardı.
• Merkezden gönderilen emirler halka duyurur, halkın şikayetlerini de divana iletirdi.

BİLİM VE TEKNOLOJI

• Yükselme döneminde başlayan siyasi ve sosyal gelişmeler, bilimsel yaşamda da etkili oldu.
• Bu dönemde, pozitif bilimleri padişahların da desteklemesiyle, İstanbul bir kültür merkezi haline geldi.
• Osmanlı, bilim insanlarım korumayı ve onlara karşı saygılı olmayı bir devlet politikası haline getirmiştir. Bilimsel çalışma yapanlar, destekleniş ve ödüllendirilmiştir.
• Medreselerin işleyişlerine müdahale edilmemiş, özgür bir çalışma ortamı sağlanmıştır.
• Fatih zamanında açılan, Sahn-ı Seman medreseleri İslami ve pozitif bilimlerin gelişmesinde etkili olmuştur.
• Ali Kuşçu, fatih döneminin önemli astronomi ve matemtik bilginidir.
• Osmanlı Devleti’nin ilk tıp medresesini, Yıldırım Bayezit, Bursa’da kurmuştur.
• Fatih zamanında tıp alanında önemli bilim insanları yetişti.
• Dönemin büyük tıp bilgini Sabuncuoğlu Şerafettin’dir. Eseri Cerrahiyefül Hâniye isimli eserinde ameliyat tekniklerini göstermiştir.
• Molla Lütfi, Sinan Paşa ve Müslihüddin bin Sinan Bayezit döneminin önemli bilginlerindendir.
• yüzyılın ünlü matematikçi ve coğrafyacı Matrakçı Nasuh, eserini Yavuz’a sunmuştur.
• Kanuni, Mimar Sinan’a Istanbul’da Süleymaniye Camii’ni ve medreselerini yaptırdı.
• Kanuni döneminde Piri Reis, Kitab-ı Bahriye adlı eserinde dünyanın yuvarlaklığını, pusulanın kullanımını, Amerika kıtasının varlığını anlatmıştır. 500 yıl önce çizdiği dünya haritası günümüz bilim insanlarım şaşırtmaktadır.
• Istanbul’da bir rasathane kuran Takiyüddin Mehmet, güneş ve ay tutulmalarına ilişkin gözlemler yapmıştır.
• Osmanlılarda ilk otomatik makineler üzerine ilk eseri Takiyüddin Mehmet yazmıştır.
• Takiyüddin’in astronomi gözlemleri çağdaş’ olan Avrupalı bilginlerden daha net ve dakiktir.
• ve 17. yüzyıllarda önemli tarihçiler olarak, Enveri, Amasyalı Şükrullah, Tursun Bey, Kemal Paşazade, Aşık Paşazade, Hoca Sadeddin, Neşri ve Mustafa Selaniki akla gelir.

EDEBİYAT

Divan Edebiyatı

• İran ve Arap edebiyatlarından etkilenerek saray ve medrese çevrelerinde gelişen edebiyat türüdür.
• Belli kalıp ve kurallara göre yazılır.
• Şiirlerin toplandığı kitaba divan denir.
• 15 ve 16. yüzyılların en önemli divan şairleri; Nesimi, Ahmedi, Baki, Fuzuli ve Ruhi’dir.

Halk Edebiyatı

• Sözlü masallar ve destanlarla başlamış, bunlara koşma, mani, türkü, ağıt vb. türler eklenince geniş bir edebiyat türü oluşmuştur. Dönemin en ünlü şairi Mahremi’dir.

Tasavvuf Edebiyatı

• Dini içerikli bu tür nazım şekli açısından halk edebiyatına daha yakındır.
• Mevlevi ve Bektaş’ tarikat mensuplarındca geliştirilmiştir.
• Önemli temsilcileri, Hacı Bayram Veli, Kaygusuz Abdal, Akşemseddin, Eşrefoğlu Rumi, Kemal Ümmi, İbrahim Gülşeni ve Pir Sultan Abdardır.

GÜZEL SANATLAR

Minyatür Sanatı

• El yazması eserleri süslemek ve metnin anlaşılmasını sağlamak için, perspektif olmadan yapılan resimlere minyatür
• Osmanlılarda, minyatür yapımına tasvir veya nakış, yapana da nakkaş denilmiştir.
• Osmanlılar resim yerine daha soyut olan minyatürü tercih ettiler.
• II Bayezid, Yavuz ve Kanuni dönemlerinde minyatürcülük önem kazanmış, sarayda atölyeler açılmıştır.
• Fatih devrinde Sinan Bey ve Seyyid Lokman, 16. yüzyılda ise Nakkaş Osman, Matrakçı nasuh, Şair Mustafa Sai ve Nigari önemli minyatürcülerdendir.

Hat Sanatı

• Güzel yazı yazma sanatına hat, bu sanatla uğraşanlara hattat
• Osmanlı Devleti’de hat sanatı çok gelişmiştir.
• Fatih döneminde Amasyalı Şeyh Hamdullah en ünlü hat ustasıdır.
• Süleymaniye Camii’nin kubbesinin etrafındaki yazıları yazan Ahmed Karahisari ise hat sanatında zirveye çıkmıştır.

Tezhip

• El yazması kitapları süsleme sanatıdır. Bu sanatla uğraşanlara müzehhip
• yüzyılın en önemli müzehhibi Kara Mehmet’tir.

Ciltçilik

• El yazması eserlerin dağılmaması için yapılan kitap kaplama sanatıdır.

Ebru

• Kağıt süsleme sanatıdır. Su üzerine serpiştirilen boyalarla yapılır.

Kakmacılık

• Ahşap, taş ve metal üzerinde belirli bir desen şekillendirilerek açılan oyuklara gümüş, sedef, altın gibi madenleri gömerek yapılan süsleme sanatıdır.

Çinicilik

• Özel hazırlanan toprağın sırlanarak çeşitli nakışlarla süslenip pişirilmesiyle ortaya çıkan süsleme sanatıdır.
• Iznik, Kütahya, Diyarbakır, Bursa ve Istanbul’da çini atölyeleri açılmıştır.
• Bursa Yeşil Camii, Yeşil Türbe ve Topkapı Sarayı çini sanatının en güzel örneklerinin verildiği yerlerdir.

MIMARI

• Osmanlı mimarisinde Klasik Dönem denen 15. ve 16. yüzyıllrda pek çok eser ortaya konmuştur.
• Topkapı Sarayı ve içinde yer alan Revan ve Bağdat köşkleri, Istanbul’daki Kürkçü Han, Sivas’ta bulunan Yeni Han en özgün eserler olarak dikkat çeker.
• Askeri mimarinin en güzel örnekleri, Yıldırım Bayezit’in yaptırdığı Andolu Hisarı, Fatih’in yaptırdığı Rumeli Hisarı ve Topkapı Sarayı surlarıdır.
• Osmanlı Devleti’nin klaisk dönemdeki en büyük mimarı Mimar Sinan’dır.
• Mimar Sinan yaşamı boyunca 81 cami, 51 mescit, 55 medrese, 26 dârülkurra, 17 imaret, 3 dârüşşifâ, 7 su kemeri, 8 köprü, 18 kervansaray, 6 mahzen, 33 saray, 35 hamam, 17 türbe yapmış büyük bir ustadır.
• Mimar Sinan çıraklık döneminde Şehzade Camii’ni, kalfalık döneminde Süleymaniye Camii’ni, ustalık döneminde Selimiye Camii’ni yaptı.

OSMANLILARDA OYUN, EĞLENCE, ŞENLİK

• Osmanlı halkının dinlendiği, toplu olarak eğlendiği yerler mesire alanlarıdır.
• Ayrıca, hamamlar, kahvehaneler ve bozhaneler de eğlence yerleriydi.
• Kahvehanelerde müzik dinlenir, satranç oynanırdı.
• Büyük konaklarda sazlı sözlü eğlenceler düzenlenirdi.
• Padişah çocuklarının doğumları (velâdetihümâyun), hanedan mensuplarının evlilikleri, padişahların tahta çıkış törenleri (cülus), şehzadelerin ilk derse başlamaları (bedi besmele), kazanılan askeri zaferler (fetih şadumanlığı), ordunun sefere çıkması, esnaf bayramları ve şehzadelerin sünnet törenleri halkın eğlenmesi için birer fırsattı.
• Osmanlılarda spor daha çok savaşçı yetiştirmek için yapılırdı.
• Ok atmak, kılıç kullanmak, ata binmek, mızrak kullanmak askerlik gereği yapılan spor faaliyetleriydi.

 REFORM HAREKETLERİ     

REFORMUN NEDENLERI

Reform

• yüzyılda, ilk olarak Almanya’da başlayıp, zamanla Fransa, İngiltere ve Kuzey Avrupa ülkelerine yayılan Katolik kilisesinde meydana gelen Hristiyanlık dinini yeniden yorumlama ve tanımlama hareketleridir.

Reform’un Sebepleri:

• Matbaa’nın kullanılmasıyla pek çok Incil basıldı. Kutsal kitapların tercümeleri yapıldı. Okuma bilenlerin sayısı arttı.
• İnsanlar daha özgür ve gerçekçi düşünmeye başladılar. Kilise ve papazlar eleştirilmeye başladı.
• Papa’nın aforoz (dinden çıkarma) ve endülüjans (tanrı adına günahları affetme) gibi yetkilerini kendi şahsi çıkarları ve kilise çıkarları için kullanması tepkilere yol açtı.
• Papalar aynı zamanda siyasi yetkilere de sahipti. Kralların papanın elinden tac giyip otoritesini onaylatması bunun en önemli göstergesiydi.
• Aynı dönemde Osmanlı Devleti sınırlarında yaşayan gayrimüslim halka geniş hak ve özgürlükler tanımıştı.
• Onların dini yaşamlarına ve eğitimlerine müdahale edilmemiş ve müdahale edilmesine de izin verilmemiştir.
• ihtiyaçları vakıflar yoluyla devlet tarafından karşılanmıştır.

REFORMUN GELİŞİMİ

• Reform sadece dini alanda bir yenilik değildir. Rönesansla başlayan özgür düşüncenin doğal bir sonucudur.
• Reform hareketleri, Almanya’da Luther tarafından başlatıldı. Luther, 1517’de Wittenberg Kilisesinin kapısına 95 maddeden oluşan bildiri metnini astı.
• Luther, yayınladığı bildiri ile Tanrı ile kul arasına kimsenin giremeyeceğini, endülüjans satın alınarak kimsenin günahlarından kurtulamayacağını açıklayarak papaya karşı çıktı.
• Alman prensleri ve toprakları kilisenin elinde olan fakir Alman halkı Luther’i desteklediler.
• Papa Luther’i aforoz etti. Luther’in papanın aforoz kağıdını halkın önünde yakması üzerine, papalık Luther’in yakılarak öldürülmesine karar verdi.
• Bu karar üzerine Saksonya Dükü Luther’i korudu ve böyleve Luther, siyasi bir destek de bulmuş oldu. Bu durum Avrupa’da siyasi bölünmelere de yol açtı.
• Luther’in fikirlerini benimseyenlere papayı protesto ettiklerinden dolayı Protestan adı verildi.
• Luther’in İncil’i Almanca’ya çevirmesiyle Protestanlık Almanya’da hızla yayıldı.
• Papalık ve Katolik taraftarı olan Roma-Cermen imparatorluğu ile Alman prenslikleri arasında yaşanan çatışmalar, Ogsburg Antlaşması’yla sona erdi (1555)
• Reform hareketleri diğer Avrupa ülkelerinde de yaşandı.
• Bu hareketler neticesinde;
• Fransa’da – Kalvenizm, Nant Fermanı’yla tanındı.
• İngiltere’de – Anglikanizm, Kral VIII. Henri’nin desteğiyle yeni bir mezhep olarak kuruldu.
• Iskoçya’da – Presbiteryen mezhepleri kuruldu.
• Isveç, Norveç ve Danimarka’da Protestanlık’ı kabul ettiler.

REFORMUN SONUÇLARI

• Avrupa’da mezhep birliği bozuldu.
• Yeni mezhepler ortaya çıktı.
• Papa ve din adamlarının saygınlığı azaldı.
• Papa krallar üzerindeki etkisini kaybetti.
• Katolilk kilisesinin otoritesi sarsıldı, kendi içinde düzenlemelere girişti.
• Protestan ülkelerde eğitim ve öğretim işleri kilisenin elinden alınarak laik bir öğretim sistemi kuruldu.
• Kültürel ve bilimsel alanda kilise baskısı kalmadığından serbet bir ortam oluştu.

REFORMUN OSMANLI DEVLETİ’NE ETKİLERİ

• Reform hareketleri, Osmanlı’da Kanuni dönemine rastladı.
• Avrupa’daki Hristiyan birliğinin parçalanması, Osmanlı Devleti’nin işine geliyordu.
• Bu sebeple, Kanuni, Luther’in faaliyetlerini destekledi.
• Osmanlı Devleti, ülkesinde yaşayan Hristiyan azınlıklara geniş bir inanç özgürlüğü sağladığından dolayı Osmanlı Devletinde reform hareketleri etkili olmamıştır.
• Osman’ Devleti, Hristiyan din adamlarının halk üzerinde baskı kurmasına izin vermemiş, böylelikle bir ruhban sınıfı doğmamıştır.
• Avrupa’da kanlı mezhep savaşları yaşanırken, Osmanlı toplumu içindeki Hristiyanlar refah ve mutluluk içinde yaşamışlardır.

1.Murat’ın Islahatları

• iktidara tek başına sahip olan IV. Murat, başta annesini olmak üzere saray kadınlarını yönetimden uzaklaştırdı.
• Yeniçerilar içindeki zorbaları ortadan kaldırdı.
• Yeniçerilein sayısında azaltma yoluna gitti.
• Maliyeyi düzeltti.
• Hak etmeyen didik sahiplerinin topraklarını geri aldı.
• Istanbul’da güvenliği sağladı.
• Halkı isyana çağıran mekânlar haline gelen kahvehanelere içki ve tütün yasağını getirdi.
• Istanbul’da geceleri sokağa çıkma yasağı uygulandı.
• Anadolu ve eyaletlerdeki isyanları bastırdı.
• Böylelikle devlet otoritesini güçlendirdi.

Siyasi Olaylar

• Murat döneminde,
• Lehistan’ın vergilerini vermemesi,
• Venedik’in Dalmaçya kıyılarında isyan çıkarması üzerine
• Sefer hazırlıkları yapıldıysa da her iki tarafın barış talepleri üzerine savaş yapılmadan barış antlaşmaları imzalanmıştır.
• İran, Osmanlı-Avusturya savaşların’ ve iç isyanları fırsat bilerek sık sık Osmanlı topraklarına saldırıyordu.
• Bunun üzerine IV. Murat, İran üzerine iki sefer (1635-1638) düzenledi.
• Yapılan seferler sonucunda Revan ve Bağdat alındı.
• Murat, Bağdat Fatihi olarak anıldı.
• İran’ın isteği üzerine Kasrışirin Antlaşması imzalandı (1639).
• Buna göre;
• Bağdat, Osmanlı’ya, Revan ve Azerbaycan İran’a bırakıldı.
• Zağros dağları, iki ülke arasında sınır oldu.
• Kasrışirin Antlaşması, bugünkü Türkiye-İran sınırını belirlemiştir.

Tımar Sisteminin Bozulması

• Tımar sisteminde ilk bozulmalar, 17. yüzyılda görülmeye başlandı.
• Tımarların hak edenlere değil, rüşvet karşılığı başkalarına verillmesi bozulmanın temel sebebidir.
• Merkezi otoritenin zayıflığı bu haksızılığın önüne geçemedi.
• Haksızlığa uğrayanlar isyanlar çıkardı ve Celâli ayakalnamalarına sebep oldu.
• Tımar sisteminin bozulmasıyla üretim azaldı.
• Üretimin azalması devletin vergi gelirlerini azalttı.
• Vergi gelirini artırmak isteyen devlet halka ağır vergiler getirdi.
• Bu durum karşısında köylü, toprağını terketmek zorunda kaldı.
• Ekonomik sıkıntılar yaşayan devlet,
• İşsizlik ve göç gibi yeni sosyal sorunlarla da karşı karşıya kaldı.
• Şehirlere göç eden köylüler, iş bulamayınca eşkiyalık faaliyetlerinde bulunarak, şehirlerde güvenlik problemlerini ortaya çıkardılar.
• Tımar sisteminde bozulmalar, askeri teşkilatta da bozulmalara neden oldu.
• Sistem sayesinde hazineden para çıkmadan hazır bir ordu kuruluyordu.
• Sipahi yetiştirilemeyince devlet, ücretli asker almak zorunda kaldı.
• Sekban denilen bu kişiler, savaş zamanı asker, barış zamanında işsizdi.
• işsiz kaldıklarında halktan harac alıyorlardı.
• Tımar sisteminin bozulmasıyla ülkede asayiş ve güven ortamı da yok oldu.

İltizam ve Mukataa

• İltizam, Fatih Sultan Mehmet zamanında
• tımar dışında kalan bölgelerde vergi toplamak için geliştirilmiş bir düzendir.
• Bir bölgenin kanunla belirlenmiş vergisini toplayıp hazineye yatırma işidir.
• ihale ile belirlenen sistemde vergi kaynağı olan araziye mukataa,
• ihale sistemine iltizam,
• vergi toplama işini yapana da mültezim denirdi.
• Mültezimler, aldıkları bölgenin vergisi peşin öder, sonra da gidip o bölgedeki vergileri kendisi toplardı.
• Devlet böylece nakit sıkıntısını da gidermiş olurdu.

17.YÜZYILDA AVRUPA’DA SİYASİ DURUM

• Rönesasn ve Reform hareketleriyle modernleşen Avrupalı devletler, 17. yüzyıldan itibaren merkezi otoritelerini artırarak daha güçlendiler.
• Coğrafi keşiflerle zenginleşen ve Aydınlanma Çağı ile ilerleyen Avrupalı devletler arasında din merkezli savaşlar yaşanmıştır.

Otuz Yıl Savaşları (1618–1648)

• Otuz Yıl Savaşları, Katolik devletlerle, Protestan devletler arasında 30 yıl süren savaştır.
• Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu ile İspanya, Katolik olan Fransa, İsveç, Danimarka ve Hollanda’ya karşı mağlup oldular.
• Savaş sonunda Vestfalya Antlaşması imzalanarak Avrupa halkına mezhep seçme özgürlüğü verildi.
• Savaş sonrasında Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu dağıldı.
• İspanya güç kaybetti.
• Topraklarını genişleten Fransa güç kazandı.
• Kanzadığı zaferle gücü artıran Fransa kralı 14. Lui; “Devlet demek, ben demektir” diyerek mutlakiyet anlayışını katı bir şekilde uygulayacağını gösterdi.
• İngiltere, Otuz Yıl Savaşları’na katılmamıştı.
• Elizabeth, merkezi otoriteyi güçlendirmeye çalıştıysa da 1640’taki isyanlar sonrasında parlamenter sisteme geçiş yapmak zorunda kaldı.
• Meşrutiyet’e geçen İngiltere, cumhuriyet yönetiminin de ilk adımlarını attı.
• İspanya, yüzyılda sömürgelerinin büyük bir kısmını kaybetti.
• Hollanda ve İsviçre Otuz Yıl Savaşları sonrasında bağımsızlıklarını ilan ettiler.
• Avusturya, gücünü korumaya devam etti.
• Lehistan, taht kavgaları ve Rusya’nın genişlemesi nedeniyle gücünü koruyamadı.
• İsveç, Otuz Yıl Savaşları’nda galip tarafta idi ve gücünü artırdı.
• Rusya, Çar I. Petro ile beraber güçlü bir devlet olma yolunda ilerlemeye başladı.

17.YÜZYILDA AVRUPA’DA BILIM VE TEKNİK ALANINDAKİ GELIŞMELER

• Avrupa’da Rönesasn ve Reform sonrası modern bir düşünce ortamı oluştu.
• Akıl ön plana çıktı.
• Modern bilimin temelleri atıldı.
• Teknik alanda önemli gelişmeler yaşandı.
• Halk ve yöneticiler, bilimsel gelişmeleri takip etmeye başladılar.
• Skolâstik düşüncenin yerini, özgür düşünce aldı.
• Bilimsel çalışmların daha rahat yapılabilmesi için akademiler açıldı.

17.Yüzyılda Bilime Yön Veren Avrupalı Bilim İnsanları

• Kopernik: Polonyalı astronom ve matematikçi. Dünyanın güneş etrafındaki dönüşüyler ilgili çalışmalar yaptı.
• Galileo: Modern fiziğin ve teleskopik astronominin kurucularındandır. Gezegenlerle ilgili çalışmalar yaptı.
• Bacon: İngiliz filozof ve devlet adamıdır. Doğayı deney ve gözlemle kavramaya çalışmıştır.
• Kepler: Alman gök bilimci, fizikçi ve matematikçidir.
• Pascal: Fransız matematikçi, fizikçi ve düşünürdür. Hesap makinesi, üçgenler ve sıvıların kararsızlığını araştırdı.
• Newton: İngiliz fizikçi, matematikçi ve astronomdur. Yerçekimi, diferansiyel, integral, renkler ve optik üzerinde araştırmalar yaptı.
• Yapılan bilimsel çalışmalardan ötürü bu dönem Avrupa’da Akıl Çağı olarak adlandırılmıştır.
• Bu çalışmalar, Avrupa’da sansayinin hızla gelişmesini sağladı.
• Gelişen sanayi, 18. yüzyılda Sanayi İnkılabı’na zemin hazırladı.
• Sanayisi gelişen Avrupalı devletler, dünya siyasetinde daha sözü geçen bir güç haline geldi.

                     

                                                                                                                 İYİ ÇALIŞMALAR.